Nghiên cứu cho thấy, hơn ⅓ trường hợp vô sinh hiếm muộn ở các cặp đôi có xuất phát điểm từ người đàn ông. Vô sinh nam không chỉ gây rối loạn tâm lý, tạo cảm giác thiếu tự tin, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hạnh phúc gia đình và khả năng duy trì nòi giống.
Tuy nhiên, vô sinh nam là vấn đề tế nhị của “phái mạnh”, kèm theo đó là tâm lý chủ quan, ngần ngại chia sẻ bệnh tình khiến tình trạng ngày càng nguy hiểm hơn. Hãy cùng trang bị những kiến thức về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết cũng như cách phòng ngừa vô sinh nam thông qua chia sẻ của ThS.BS Lê Đăng Khoa, Trưởng Đơn vị Nam học, Trung tâm Hỗ trợ sinh sản Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM trong bài viết dưới đây.
Vô sinh nam là vấn đề sinh sản ở nam giới (có hoặc không kết hợp vấn đề sinh sản ở nữ giới) làm giảm khả năng mang thai của người phụ nữ. Thống kê cho thấy, khoảng 13 trong 100 cặp vợ chồng không thể mang thai mặc dù sức khỏe bình thường, tần suất quan hệ đều đặn và không sử dụng bất kỳ biện pháp ngừa thai nào trong vòng 1 năm hoặc dài hơn. Trong đó, hơn ⅓ trường hợp có xuất phát điểm từ nam giới, có liên quan đến việc sản xuất ít tinh trùng, chức năng tinh trùng gặp bất thường hoặc có tắc nghẽn ngăn cản việc di chuyển của tinh trùng.
Vô sinh nam được chia ra làm hai nhóm: vô sinh nguyên phát và vô sinh thứ phát. Cụ thể như sau:
ThS.BS Lê Đăng Khoa, Trưởng Đơn vị Nam học, Trung tâm Hỗ trợ sinh sản Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, vô sinh nam có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như di truyền, tai nạn lao động, các chấn thương, các vấn đề sức khỏe, lối sống không lành mạnh, môi trường làm việc… Nếu không được phát hiện sớm và kịp thời bằng thăm khám, xác định chính xác nguyên nhân bằng các xét nghiệm chuyên sâu… vô sinh nam có thể gây ra những hệ lụy xấu ảnh hưởng đến sức khỏe chung, chức năng sinh sản và khả năng duy trì nòi giống của các quý ông.
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến chức năng sinh sản của nam giới, trong đó phải kể đến:
Để đạt được khả năng thụ thai cao nhất, số lượng và chất lượng tinh trùng phải được đảm bảo. Muốn thế, ít nhất một trong hai tinh hoàn ở nam giới phải hoạt động bình thường. Lượng hormone (Testosterone, FSH, LH cũng như các hormone khác) phải luôn ổn định để duy trì hoạt động sản xuất tinh trùng. (2)
Tinh trùng sau khi được sản xuất trong tinh hoàn sẽ trộn lẫn trong tinh dịch, theo ống dẫn tinh và được phóng ra ngoài qua đường niệu đạo để xâm nhập vào âm đao – tử cung – vòi trứng của người phụ nữ và bắt đầu quá trình thụ thai cùng trứng (noãn) tại đây. Do đó, nếu số lượng tinh trùng không đảm bảo sẽ ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh.
>> Xem thêm: Teo tinh hoàn: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và phòng ngừa
Bên cạnh số lượng, tinh trùng cần đảm bảo chất lượng (độ di động và hình dạng). Nếu tinh trùng di động kém hoặc hình thái bất thường sẽ khó tiếp cận và xâm nhập vào trứng của người phụ nữ, dẫn đến giảm khả năng thụ thai. Tinh trùng hình dạng bất thường cũng thường kèm theo những bất thường về di truyền dẫn tới giảm khả năng thụ thai và tăng nguy cơ sảy thai.
Bác sĩ Lê Đăng Khoa cho biết, bất kỳ tổn thương nào ở hệ thống sinh sản có thể khiến nam giới bị giảm hoặc không có tinh trùng. Thống kê cho thấy, cứ 10 nam giới sẽ có 4 người có số lượng tinh trùng ít hoặc quá ít.
Một vài bệnh lý nếu không được phát hiện sớm, điều trị kịp thời hoặc điều trị không đúng cách có thể ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản của nam giới. Chẳng hạn:
Nam giới làm việc ở môi trường có nhiều hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, vật liệu sơn, chì, các kim loại nặng, dung môi hữu cơ… có thể làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.
Ngoài ra, việc tiếp xúc với môi trường có nhiệt độ cao như làm việc ngoài trời có nhiều bức xạ, tài xế chạy xe đường dài, đầu bếp, hoặc nam giới thường xuyên tắm bồn nước nóng, xông hơi khô cũng ảnh hưởng đến khả năng sản xuất tinh trùng của tinh hoàn.
Người có thói quen uống rượu bia, hút thuốc lá, sử dụng chất kích thích hoặc ăn nhiều thức ăn nhanh, thiếu vận động, người thừa cân hoặc béo phì,… đây là những thói quen gây vô sinh ở nam giới dẫn đến dễ rơi vào tình trạng ít/quá ít hoặc không có tinh trùng chất lượng.
Từ những nguyên nhân kể trên, tóm gọn những yếu tố nguy cơ gây vô sinh ở nam giới như sau:
Bác sĩ Lê Đăng Khoa chia sẻ, bất kỳ yếu tố nào trong nhóm này hoặc kết hợp các yếu tố đều có thể gây vô sinh ở nam giới. Khuyến khích nam giới cần trang bị kiến thức về triệu chứng vô sinh ở nam, để có thể phát hiện sớm và điều trị hiệu quả.
Dấu hiệu dễ nhận biết nhất của vô sinh nam là không thể mang lại khả năng thụ thai cho người phụ nữ. Có thể không có triệu chứng hoặc triệu chứng không rõ ràng. Tuy nhiên, nam giới cần lưu ý các vấn đề tiềm ẩn như mất cân bằng nội tiết tố, các rối loạn di truyền, giãn tĩnh mạch thừng tinh để phát hiện sớm vô sinh ở nam giới.
Cần lưu ý các vấn đề liên quan hoạt động tình dục như khó xuất tinh hoặc lượng tinh dịch ít, giảm ham muốn tình dục hoặc gặp vấn đề khó duy trì sự cương cứng của dương vật (rối loạn cương dương).
Ngoài ra, nam giới có thể phát hiện sớm vô sinh bằng cách thăm khám và làm xét nghiệm tinh dịch đồ mỗi 1-2 năm. Nếu số lượng tinh trùng thấp hơn bình thường, tức là ít hơn 15 triệu tinh trùng trên mỗi ml tinh dịch hoặc tổng số tinh trùng ít hơn 39 triệu ở mỗi lần xuất tinh, giảm độ di động tiến tới đó là dấu hiệu cần quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe sinh sản nam giới của mình.
Bác sĩ Lê Đăng Khoa khuyến cáo, nam giới cần thăm khám sớm nếu cặp đôi không thể thụ thai trong vòng một năm hoặc sớm hơn mặc dù tần suất quan hệ đều đặn, không sử dụng bất cứ phương pháp tránh thai nào và có một trong các dấu hiệu dưới đây:
Để xây dựng phác đồ điều trị vô sinh nam cá thể hóa cho từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định nam giới thực hiện một số kiểm tra cần thiết, dựa vào kết quả có định hướng điều trị đúng đắn và hiệu quả. Các kiểm tra bao gồm:
Đây là xét nghiệm thường quy trong phòng thí nghiệm để kiểm tra ban đầu sức khỏe sinh sản của nam giới. Tinh dịch được thu nhận bằng cách để người nam vào phòng riêng tư, tự kích thích (thủ dâm) để lấy tinh dịch xuất ra cho vào cốc. Kết quả xét nghiệm sẽ cho thấy số lượng tinh trùng trong tinh dịch, khả năng di động của tinh trùng…
Bác sĩ Lê Đăng Khoa nhấn mạnh, cần lưu ý rằng nếu xét nghiệm tinh dịch đồ cho thấy số lượng tinh trùng thấp hoặc không có tinh trùng, điều đó không khẳng định nam giới bị vô sinh vĩnh viễn. Kết quả này chỉ cho biết nam giới đang gặp vấn đề trong sản xuất tinh trùng hoặc xuất tinh. Do đó, nam giới cần thực hiện một số kiểm tra khác để đi đến kết luận cuối cùng.
Trường hợp xét nghiệm tinh dịch đồ cho kết quả không có tinh trùng trong mẫu xuất tinh, nam giới sẽ được chỉ định làm sinh thiết tinh hoàn. Bác sĩ sẽ cắt một vết cắt nhỏ ở bìu hoặc dùng cây kim đâm xuyên qua da bìu để lấy mẫu mô và tiến hành phân tích trong phòng thí nghiệm. Trong quá trình thực hiện thủ thuật này, nam giới sẽ được gây mê toàn thân hoặc gây tê tại chỗ.
Thủ thuật này nhằm hai mục đích chính, đó là tìm ra nguyên nhân gây vô sinh nam và thu thập tinh trùng để sử dụng cho các phương pháp hỗ trợ sinh sản (tiêm tinh trùng vào noãn -ICSI), thực hiện mong muốn có con chính chủ của người nam giới.
Một số trường hợp bác sĩ sẽ chỉ định nam giới làm siêu âm qua trực tràng để hỗ trợ cho việc điều trị, bằng cách đưa một đầu dò vào trong trực tràng để khảo sát hình ảnh ống dẫn tinh. Thông qua hình ảnh siêu âm thu được, bác sĩ sẽ kiểm tra cấu trúc ống phóng tinh, xem túi tinh có kém phát triển hay gặp vấn đề tắc nghẽn không để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
Trong trường hợp nghi ngờ nam giới có khối u ở tuyến yên, bác sĩ sẽ chỉ định chụp cộng hưởng từ (MRI) để chắc chắn chẩn đoán.
Một kiểm tra khác có thể được chỉ định trong chẩn đoán vô sinh nam là kiểm tra nồng độ nội tiết tố nam có trong máu. Kiểm tra này giúp xác định chức năng và hoạt động của tinh hoàn trong việc tạo ra tinh trùng đạt chất lượng.
Ngoài ra, kiểm tra nội tiết tố còn giúp loại trừ các vấn đề sức khỏe khác như rối loạn chức năng ở tuyến yên làm rối loạn quan hệ tình dục…
Nam giới thường lo lắng rằng vô sinh nam có chữa được không? Theo bác sĩ Lê Đăng Khoa cho biết, phác đồ điều trị vô sinh nam sẽ dựa trên nguyên nhân gây vô sinh được kết luận thông qua hỏi bệnh sử kỹ lưỡng, thăm khám và xét nghiệm chuyên sâu. Cân nhắc nguyện vọng của nam giới và tình trạng của người vợ (tuổi tác, các vấn đề sức khỏe sinh sản) để tư vấn phác đồ phù hợp.
Thông thường, có 3 hướng điều trị vô sinh nam, bao gồm:
Nhiều vấn đề liên quan đến chức năng sinh sản của nam giới có thể được điều trị nội khoa mà không cần can thiệp phẫu thuật, chẳng hạn như:
Phụ thuộc vào nguyên nhân gây vô sinh mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị ngoại khoa phù hợp, ví dụ như:
Theo OWH (Office on Women’s Health), khoảng ⅓ trường hợp vô sinh hiếm muộn ở các cặp đôi có vấn đề từ nam giới, ⅓ trường hợp có vấn đề từ nữ giới, ⅓ trường hợp còn lại do kết hợp vấn đề cả hai giới hoặc không rõ nguyên nhân.
Bác sĩ Lê Đăng Khoa cho biết, đối với các trường hợp vô sinh không rõ nguyên nhân, nam giới sẽ được hướng dẫn điều trị theo nhiều phương pháp khác nhau. Đầu tiên, cần đảm bảo nội tiết tố ổn định.
Nếu các phương pháp điều trị không mang lại hiệu quả, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại như thụ tinh nhân tạo (IUI), thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI) để giúp người phụ nữ mang thai mà không cần quan hệ tình dục.
Trong trường hợp này, bác sĩ cần thu nhận tinh trùng để sử dụng cho các phương pháp bằng cách chọc hút tinh trùng từ mào tinh (PESA), phẫu thuật lấy tinh trùng qua tinh hoàn (TESE), vi phẫu trích tinh trùng từ tinh hoàn (micro-TESE),… (5)
Mặc dù vô sinh nam khó ngăn ngừa, nhưng nam giới có thể tránh được các yếu tố làm tăng nguy cơ bị vô sinh bằng cách:
Quan trọng nhất, khuyến khích nam giới cần kiểm tra sức khỏe tổng quát và sức khỏe sinh sản định kỳ để được theo dõi sức khỏe chặt chẽ. Phát hiện sớm bất thường là một trong những yếu tố tiên quyết giúp can thiệp điều trị kịp thời và phù hợp, mang lại hiệu quả cao cũng như tiết kiệm chi phí.
Kết quả điều trị vô sinh nam ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng sống của nam giới, cũng như hạnh phúc gia đình. Chính vì thế, hầu hết nam giới không may mắn được chẩn đoán vô sinh đều băn khoăn, lo lắng tìm cơ sở y tế điều trị tốt.
Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh (IVFTA) là một trong những đơn vị y tế hàng đầu cả nước trong điều trị vô sinh nam, vô sinh nữ, vô sinh kết hợp hai giới hoặc vô sinh không rõ nguyên nhân. Trung tâm quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm trong điều trị vô sinh hiếm muộn, tận tâm, tận tình, thấu hiểu những nỗi lòng “khó nói” của phái mạnh để sẵn sàng tư vấn, đồng hành cùng bệnh nhân trên hành trình tìm con.
IVFTA còn trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại như máy siêu âm, máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy chụp cộng hưởng từ (MRI) thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix; bàn mổ Meera-Maquet, hệ thống kính vi phẫu Opmi Vario 700 Zeiss… đáp ứng hầu hết các phương pháp điều trị vô sinh hiếm muộn hiện đại hiện nay.
Đặc biệt, tại IVFTA quá trình chẩn đoán và điều trị được cá thể hóa trên từng trường hợp bệnh cụ thể, đảm bảo người bệnh được điều trị phù hợp, hiệu quả với mức chi phí hợp lý.
TRUNG TÂM HỖ TRỢ SINH SẢN IVFTA
Trên đây là những thông tin tổng quan về vô sinh nam. Hy vọng những thông tin hữu ích này sẽ giúp nam giới có kế hoạch chăm sóc sức khỏe, bảo vệ khả năng sinh sản của mình. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào, nam giới có thể liên hệ đến hotline của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được các chuyên gia Hỗ trợ sinh sản giỏi hỗ trợ!
