Không có tinh trùng: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và điều trị

Kết luận không có tinh trùng đẩy nam giới đứng trước nguy cơ vô sinh. Thống kê cho thấy tỷ lệ nam giới không có tinh trùng chiếm 1% dân số. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến vô tinh ở nam giới, nếu được phát hiện và điều trị đúng cách, nam giới vẫn có cơ hội làm cha “chính chủ”.

Tình trạng không có tinh trùng là gì?

Không có tinh trùng hay còn gọi là vô tinh – Azoospermia là tình trạng nam giới sau 2 lần xét nghiệm tinh dịch đồ cách nhau ít nhất 2 tuần mà không có tinh trùng trong tinh dịch. Khoảng 10-15% bệnh nhân hiếm muộn nam do vô tinh.

Theo bác sĩ Ngô Đình Triệu Vỹ ”Nam giới ở Việt Nam vẫn chưa quan tâm nhiều đến sức khỏe sinh sản, một vấn đề điển hình như nam giới mắc các bệnh quai bị, giãn tinh mạch thừng tinh… thường quan tâm đến việc điều trị khỏi bệnh và ít ít chú trọng đến biến chứng mà bệnh ảnh hưởng đến sức khỏe. Tại IVFTA-HCM nam giới không có tinh trùng  trong tinh dịch chiếm 10%, trong đó nguyên nhân do biến chứng quai bị chiếm 30%, 30% đến từ các bệnh lý mạch máu, 30% không rõ nguyên nhân và 10% do bệnh lý di truyền.” (1)

Nguyên nhân gây ra tình trạng không có tinh trùng

Nguyên nhân không có tinh trùng được chia làm 3 nhóm chính và lấy tinh hoàn làm trung tâm:

• Không có tinh trùng trước tinh hoàn: Nhóm nguyên nhân vô tinh không do tắc nghẽn, trường hợp này không có tinh trùng do suy giảm sản xuất các hormone chịu trách nhiệm sinh tinh.
• Không có tinh trùng tại tinh hoàn: Nhóm nguyên nhân vô tinh không tắc nghẽn do bất thường về chức năng hoặc cấu trúc của tinh hoàn.
• Không có tinh trùng sau tinh hoàn: Nhóm nguyên nhân vô tinh do tắc nghẽn, thường các vấn đề như bệnh nhân có khả năng sản xuất được tinh trùng bình thường nhưng hệ thống ống dẫn tinh ra ngoài bị tắc nghẽn, thường gặp ở những bệnh nhân từng có can thiệp ngoại khoa, bệnh nhân từng triệt sản hoặc mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục do quan hệ tình dục không an toàn. (2)

>> Xem thêm: Các thói quen gây vô sinh ở nam giới cực kỳ nguy hiểm bạn cần biết

Các triệu chứng của không có tinh trùng trong tinh dịch

Nam giới bị tình trạng không có tinh trùng trong tinh dịch thường không có triệu chứng gì, đa số trường hợp biết mình bị bệnh khi cố gắng thụ thai không thành công, qua thăm khám sức khỏe sinh sản. Các dấu hiệu khác thường liên quan đến việc mất cân bằng nội tiết tố hoặc tình trạng bất thường nhiễm sắc thể.

Một số dấu hiệu cảnh báo sức khỏe sinh sản của nam giới có thể đang gặp vấn đề bao gồm:

• Giảm ham muốn về tình dục;
• Rối loạn cương;
• Đau, sưng vùng bìu, tinh hoàn, sờ thấy có khối u hoặc từng búi tinh;
• Râu, lông, tóc ít hoặc không có. (3)

Chẩn đoán không có tinh trùng

Hiện nay chẩn đoán không có tinh trùng thường thông qua tiến hành xét nghiệm tinh dịch đồ. Tinh dịch đồ là xét nghiệm cơ bản để khảo sát sức khỏe sinh sản của người nam. Để kết quả tinh dịch đồ chính xác, nam giới nên kiêng xuất tinh 3-5 ngày trước khi tiến hành lấy mẫu thử. Mẫu tinh dịch thu được sẽ được kiểm tra bằng máy ly tâm hoặc tiến hành soi bằng kính hiển vi. Trong trường hợp thể tích tinh dịch thu được ít, bác sĩ cần tiến hành xét nghiệm mẫu nước tiểu sau xuất tinh để tìm tinh trùng (nghi ngờ xuất tinh ngược dòng). 

Nếu sau 2 lần làm tinh dịch đồ cách nhau ít nhất 2 tuần mà tinh dịch không có tinh trùng thì người đàn ông được kết luận là vô tinh.

Bên cạnh tinh dịch đồ, có một số xét nghiệm có thể được chỉ định như:

• Xét nghiệm kiểm tra nội tiết tố sinh dục, testosterone;
• Xét nghiệm nhiễm sắc thể;
• Chụp CT hoặc siêu âm để kiểm tra hình dạng của cơ quan sinh sản.

Các phương pháp điều trị không có tinh trùng trong tinh dịch nam giới

Tuy nhiên tùy thuộc vào nguyên nhân không có tinh trùng sẽ có những điều trị phù hợp. Việc điều trị có thể bao gồm nội khoa hoặc ngoại khoa.

1. Điều trị nội khoa:

Chữa không có tinh trùng bằng nội khoa thường áp dụng với trường hợp người bệnh bị suy tuyến yên ảnh hưởng đến khả năng sinh tinh. Thuốc nội tiết được sử dụng trong điều trị gồm hormone FSH, Gonadotropin màng đệm người (HCG), clomiphene, anastrazole và letrozole.

2. Điều trị ngoại khoa:

Phẫu thuật: phẫu thuật điều trị vô sinh nam thường được đề xuất trong những trường hợp:

• Bệnh nhân giãn tĩnh mạch thừng tinh;
• Nối, tạo hình lại ống dẫn tinh;
• Nội soi mở rộng lồi tinh hoăc cổ túi tinh;
• Kỹ thuật trích tinh trùng (sperm retrieval techniques)

Kỹ thuật trích tinh trùng là những phương pháp phẫu thuật được phát triển nhằm thu thập tinh trùng từ mào tinh và tinh hoàn. Thông thường, thủ thuật trích tinh trùng được chỉ định trên những bệnh nhân vô tinh (azoospermia) có mong muốn điều trị hiếm muộn. Sau

khi tinh trùng được thu nhận, tinh trùng sẽ được thụ tinh với noãn thông qua kỹ thuật ICSI (in vitro fertilization – IVF). Đồng thời, tinh trùng có thể được trữ lạnh để sử dụng cho những đợt điều trị sau này.

Đối với những trường hợp vô tinh không thể hồi phục về bình thường (không có tinh trùng trong tinh dịch) thì mới có chỉ định thực hiện phương pháp trích tinh trùng phục vụ hỗ trợ sinh sản.

>> Xem thêm: Vô sinh nam có chữa được không? Các phương pháp điều trị hiệu quả

Các kỹ thuật trích tinh trùng từ mào tinh và tinh hoàn được áp dụng như:

• Chọc hút tinh trùng từ mào tinh qua da (PESA): PESA chỉ được chỉ định trong những trường hợp vô tinh bế tắc. Kỹ thuật này chỉ được thực hiện khi bệnh nhân không có ống dẫn tinh (bẩm sinh), thất bại kỹ thuật nối ống dẫn tinh hoặc không muốn thông nối ống dẫn tinh sau triệt sản nam.
• Chọc hút tinh trùng từ tinh hoàn qua da (TESA): TESA được thực hiện sau khi PESA thất bại, nhưng cũng có thể được sử dụng như một thủ thuật trích tinh trùng chính trong trường hợp bệnh nhân không có mào tinh hoặc xơ hóa mào tinh nặng. TESA có thể được sử dụng như một công cụ chẩn đoán để lấy nhu mô tinh hoàn để phân tích mô học và tìm kiếm tinh trùng trước chu kỳ ICSI. 
• Vi phẫu trích tinh trùng từ mào tinh (MESA): MESA thường được thực hiện khi thực hiện chung với phẫu nối ống dẫn tinh mào tinh hoặc sau thất bại với kỹ thuật PESA.
• Mở bìu lấy tinh trùng từ tinh hoàn (TESE): Kỹ thuật này thường được áp dụng cho những bệnh nhân thất bại kỹ thuật PESA/MESA. TESE cũng có thể được sử dụng như một công cụ chẩn đoán (thám sát, sinh thiết tinh hoàn) để lấy nhu mô tinh hoàn để phân tích mô học và tìm kiếm tinh trùng trước chu kỳ thụ tinh ống nghiệm. Kỹ thuật này không thể thực hiện khi có bất thường di truyền hoặc kết quả giải phẫu bệnh lần trước cho kết quả giảm sinh tinh trở xuống.
• Vi phẫu thuật tinh hoàn tìm tinh trùng (Micro-TESE): Kỹ thuật này được thực hiện trên những bệnh nhân vô tinh không bế tắc, có kết quả giải phẫu bệnh giảm sinh tinh trở xuống. Một số trường hợp không thực hiện kỹ thuật này do bệnh nhân bất thường về di truyền (ví dụ: vi mất đoạn nhiễm sắc thể Y với kết quả AZFa) hoặc micro-TESE trước đó thất bại. (4)

Những điều nên làm giúp hỗ trợ điều trị không có tinh trùng trong tinh dịch đàn ông

Để điều trị không có tinh trùng đạt kết quả tốt, bác sĩ hiếm muộn nam tại IVFTA khuyến cáo nam giới nên:

• Tuân thủ phác đồ điều trị, sử dụng thuốc đúng thời gian và liều lượng;
• Tái khám đúng lịch của bác sĩ;
• Quan tâm đến những biểu hiện của cơ thể và thông báo ngay với bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường;
• Có lối sống lành mạnh, cân bằng về sinh dưỡng và vận động hợp lý.

Làm gì để tránh bị không có tinh trùng?

Không có tinh trùng là điều mà không nam giới nào mong muốn, vì vậy làm sao để tránh trường hợp không có tinh trùng. Ngoài những bệnh lý về di truyền gây ảnh hưởng đến khả năng sinh tinh không thể phòng ngừa. Nam giới có nên quan tâm hơn đến sức khỏe sinh sản của bản thân.

Ngày nay, nam giới trước khi lập gia đình nên bắt đầu đi khám tiền hôn nhân, để kiểm tra về vấn đề chất lượng tinh trùng, sức khỏe sinh sản và vấn đề tinh dục. Bên cạnh đó, một số bệnh lý mà biến chứng bệnh có thể gây vô sinh như quai bị, giãn tĩnh mạch thừng tinh, nếu bị các bệnh này nam giới nên đi thăm khám và có phương án dự phòng như lưu trữ tinh trùng trong trường hợp không may bị teo tinh hoàn…

Việc điều trị không có tinh trùng dễ hay không phụ thuộc vào nguyên nhân, đi khám phát hiện sớm khi diễn tiến bệnh chưa nặng nề, may mắn với sự phát triển của y học về nam khoa, phần lớn trường hợp không có tinh trùng có thể điều trị, kết hợp với các phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại giúp nam giới có thể làm cha chính chủ.

Các chuyên gia tại IVFTA-HCM mong rằng, khi thấy có vấn đề gì đó thì nam giới nên đến những cơ sở có chất lượng để được thăm khám và tham vấn. Chi phí khám nam khoa và hiếm muộn nam rất rẻ so với khám hiếm muộn nữ, đừng để danh xưng “phái mạnh” trở thành rào cản khiến quý ông ngần ngại khi thăm khám. Các bác sĩ tại IVF-HCM sẽ luôn đồng hành, hướng dẫn và đưa ra những lời khuyên hữu ích nhất.

Hy vọng bài viết đã giải đáp thắc về vấn đề không có tinh trùng ở nam giới. Qua bài viết cũng nhắn gửi đến phái mạnh nên quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe sinh sản của mình, đi khám sớm nếu có dấu hiệu cảnh báo và không e ngại khi trao đổi với bác sĩ.