Vô sinh hiếm muộn là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách chữa

Theo thống kê của Bộ Y Tế, hiện Việt Nam có khoảng 7,7% cặp vợ chồng (tương đương 1 triệu đôi) gặp tình trạng vô sinh hiếm muộn. Trong số đó, ước tính có khoảng 50% cặp đôi dưới 30 tuổi. Đặc biệt, tỷ lệ vô sinh thứ phát cũng có xu hướng gia tăng sau mỗi năm. Đây là thực trạng đáng báo động cho tình hình dân số nước ta.

Với sự phát triển của y học hiện đại và sự hỗ trợ của hệ thống trang thiết bị tối tân, hàng ngàn em bé khỏe mạnh đã, đang và sẽ chào đời, mang lại niềm hạnh phúc cho biết bao vợ chồng vô sinh. 

Nhằm giúp các cặp đôi được trang bị kiến thức bổ ích, những kỹ thuật mới nhất trên hành trình đón con yêu về nhà, Bác sĩ Lê Xuân Nguyên, Bác sĩ Trung tâm Hỗ trợ sinh sản Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM đã có chia sẻ cụ thể trong bài viết dưới đây.

Vô sinh hiếm muộn là gì?

Vô sinh hiếm muộn là tình trạng một cặp vợ chồng khỏe mạnh, tần suất quan hệ 2-3 lần/tuần, kéo dài trong vòng một năm (6 tháng đối với phụ nữ trên 35 tuổi) nhưng vẫn chưa có thai (Theo tổ chức Y tế thế giới WHO). (1)

Thuật ngữ vô sinh hiếm muộn cũng được dùng để chỉ tình trạng phụ nữ có khả năng thụ thai, nhưng không có khả năng mang thai và sinh thai nhi. Trường hợp cặp đôi chưa từng có con lần nào được gọi là vô sinh nguyên phát. Còn trường hợp cặp đôi đã có con, muốn có con tiếp nhưng không thể mang thai được gọi là vô sinh thứ phát.

WHO thông báo vô sinh hiếm muộn là căn bệnh nguy hiểm đứng thứ ba trên thế giới, chỉ sau ung thư và bệnh tim mạch ở thế kỷ 21. Theo thống kê, tại Hoa Kỳ có đến 10-15% cặp vợ chồng bị vô sinh hiếm muộn. Tại Việt Nam, tỷ lệ này là 7,7%, tương đương 1 triệu cặp đôi. Có thể thấy, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ vô sinh hiếm muộn cao trên thế giới. (2)

Nguyên nhân gây vô sinh hiếm muộn

Bác sĩ Lê Xuân Nguyên, Bác sĩ Trung tâm Hỗ trợ sinh sản Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, vô sinh hiếm muộn không chỉ là vấn đề của người vợ, người chồng cũng có thể mắc phải tình trạng này. Trên thực tế, cả nam giới và nữ giới đều có khả năng gặp phải các vấn đề về khả năng sinh sản như nhau.

Theo OWH (Office on Women’s Health), khoảng ⅓ trường hợp vô sinh hiếm muộn có thể là do người vợ, ⅓ trường hợp xuất phát từ người chồng, ⅓ trường hợp còn lại do vô sinh kết hợp nam nữ hoặc không rõ nguyên nhân. Đặc biệt, độ tuổi bị vô sinh hiếm muộn ngày càng trẻ hóa đã dấy lên mối lo ngại cho nhiều cặp vợ chồng trẻ hiện nay. (3)

1. Các yếu tố nguy cơ ở cả hai giới

Một số yếu tố rủi ro có thể làm tăng nguy cơ vô sinh hiếm muộn ở cả hai giới gồm:

• Khả năng thụ thai tự nhiên giảm dần theo tuổi tác, trong đó khả năng thụ thai của nữ giới giảm dần sau 35 tuổi và ở nam giới là sau 40 tuổi.
• Hút thuốc lá chủ động hoặc bị động có liên quan đến khả năng thụ thai. Khi mang thai sẽ tăng nguy cơ bị sảy thai.
• Tình trạng thừa cân hoặc béo phì làm giảm cơ hội thụ thai ở cả hai giới.
• Sự căng thẳng có thể ảnh hưởng đến tần suất hoạt động tình dục.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh, thường xuyên lạm dụng rượu bia có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.
• Các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục (STIs), chẳng hạn như Chlamydia có thể làm tổn thương ống dẫn trứng của nữ giới, gây viêm bìu ở nam giới. Một số bệnh STIs khác có nguy cơ gây vô sinh.
• Các phương pháp điều trị ung thư như hóa trị hoặc bức xạ có thể ảnh hưởng đến cơ quan sinh sản.

2. Nguyên nhân gây vô sinh hiếm muộn ở nữ giới

Rối loạn rụng trứng chiếm khoảng 25% trường hợp vô sinh hiếm muộn ở nữ giới. Bác sĩ Lê Xuân Nguyên cho biết, việc nữ giới không rụng trứng hay buồng trứng không phóng thích trứng có thể xuất phát từ các nguyên nhân sau: (4)

• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Tình trạng rối loạn nội tiết làm kinh nguyệt kéo dài, ảnh hưởng quá trình rụng trứng.
• Suy buồng trứng sớm là tình trạng hoạt động buồng trứng ngừng hoạt động ở phụ nữ sau tuổi dậy thì và trước 40 tuổi.
• Tăng prolactin máu: Nồng độ prolactin tăng cao mặc dù phụ nữ không đang mang thai hoặc cho con bú là dấu hiệu của việc rối loạn quá trình rụng trứng, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản nữ giới.
• Vấn đề ở tuyến giáp: Tuyến giáp kém hoạt động hay hoạt động quá mức đều gây mất cân bằng nội tiết tố, ảnh hưởng quá trình rụng trứng.
• Vấn đề ở tử cung hoặc ống dẫn trứng ngăn cản trứng di chuyển từ buồng trứng đến tử cung, từ đó gây khó thụ thai tự nhiên.

>> Xem thêm: Các thói quen gây vô sinh ở nữ giới chị em cần ghi nhớ ngay và liền

Ngoài ra, các vấn đề khác có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở nữ giới gồm:

• Số lượng và chất lượng trứng suy giảm theo độ tuổi phụ nữ.
• Tiền sử phẫu thuật vùng chậu có thể gây sẹo hoặc tổn thương ống dẫn trứng.
• Phẫu thuật cổ tử cung có thể gây sẹo hoặc làm ngắn cổ tử cung.
• Các bệnh lý gây bất thường cơ quan sinh dục nữ giới như lạc nội mạc tử cung, u xơ dưới niêm mạc, thắt ống dẫn trứng…
• Các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục như HIV/AIDS hoặc bệnh ung thư.

3. Nguyên nhân gây vô sinh hiếm muộn ở nam giới

Những yếu tố có thể gây vô sinh hiếm muộn ở nam giới bao gồm:

• Bất thường trong tinh dịch và tinh trùng: Tinh dịch là chất dịch có màu trắng đục được xuất ra qua niệu đạo sau quan hệ bao gồm dịch và tinh trùng. Dịch được tiết ra từ tuyến tiền liệt, túi tinh và các tuyến sinh dục khác; tinh trùng được sản xuất trong tinh hoàn. Thông thường, sau khi tinh dịch được phóng thích vào âm đạo người phụ nữ, tinh trùng khỏe mạnh (tinh trùng tiến tới) sẽ di chuyển về phía tử cung, ống dẫn trứng để thụ tinh với trứng.
  Tuy nhiên, một số yếu tố khiến tinh trùng khó di chuyển đến trứng và thụ tinh, bao gồm: số lượng tinh trùng dưới 15 triệu, sự di động hoặc hình dáng của tinh trùng bất thường. (5)
  Bác sĩ Lê Xuân Nguyên cho biết, các bất thường trong khả năng sản xuất tinh trùng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, như bất thường cấu trúc của tinh hoàn, nam giới có các khuyết tật bẩm sinh, di truyền, mắc các bệnh lý như quai bị, tiểu đường, hoặc có tiền sử bị chấn thương, phẫu thuật ở vùng bẹn hay tinh hoàn.
• Vấn đề rối loạn xuất tinh như xuất tinh ngược dòng, có vấn đề ở cấu trúc cơ quan sinh dục như mào tinh hoàn hoặc mắc bệnh di truyền như bệnh xơ nang.
• Tiếp xúc thường xuyên với các loại hóa chất độc hại như bức xạ, thuốc trừ sâu, khói thuốc lá; hoặc thường xuyên uống rượu bia, sử dụng chất kích thích.
• Tổn thương do bệnh ung thư và quá trình điều trị là xạ trị hoặc hóa trị làm suy giảm khả năng sản xuất tinh trùng.
• Một số bệnh lý khác có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở nam giới như bệnh thiếu máu, hội chứng Cushing, bệnh tuyến giáp, bệnh tiểu đường… Hoặc việc sử dụng một số loại thuốc như Sulfasalazine (Azulfidine), Steroid đồng hóa… cũng làm tăng nguy cơ gặp vấn đề sinh sản ở nam giới.

>> Bạn cần biết thêm một số thói quen gây vô sinh ở nam giới

Dấu hiệu vô sinh hiếm muộn

Theo bác sĩ Lê Xuân Nguyên, dấu hiệu chung của vô sinh hiếm muộn ở cả nam giới và nữ giới chính là không thể thụ thai mặc dù sức khỏe bình thường, tần suất quan hệ tình dục đều đặn và không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào trong vòng 1 năm. Đối với nữ giới trên 35 tuổi là trong vòng 6 tháng.

1. Ở nữ giới

Sự bất thường của chu kỳ kinh nguyệt và sự rụng trứng là dấu hiệu điển hình của tình trạng sức khỏe liên quan đến vô sinh hiếm muộn. Chị em cần lưu ý các triệu chứng sau:

• Chu kỳ kinh không đều giữa các tháng;
• Vô kinh (không có kinh);
• Gặp phải các triệu chứng như đau vùng chậu, đau lưng, chuột rút… trong thời gian hành kinh.

Bên cạnh đó, vấn đề nội tiết tố cũng có liên quan đến vô sinh nữ. Các triệu chứng cần lưu ý gồm:

• Thay đổi ở da, có thể nổi nhiều mụn trứng cá;
• Giảm ham muốn tình dục;
• Lông sẫm màu mọc ở môi, cằm và ngực;
• Tóc thưa, mỏng và dễ gãy rụng;
• Tăng cân;
• Núm vú tiết dịch màu trắng sữa mặc dù không cho con bú;
• Có cảm giác đau khi quan hệ tình dục. 

2. Ở nam giới

Thông thường, các triệu chứng cảnh báo vô sinh ở nam giới không rõ ràng, ít được chú ý. Chỉ khi có vấn đề trong khả năng sinh sản, đi thăm khám, nam giới mới phát hiện mình bị vô sinh. 

Do đó, khuyến cáo nam giới cần lưu ý những triệu chứng sau đây:

• Suy giảm ham muốn tình dục;
• Tinh hoàn nhỏ;
• Tinh hoàn bị đau, sưng hoặc nổi u cục ở tinh hoàn;
• Vấn về cương cứng và rối loạn xuất tinh.

Khi nào nên gặp bác sĩ?

Nếu đã cố gắng mang thai tự nhiên trong vòng 1 năm hoặc 6 tháng đối với nữ giới trên 35 tuổi, các cặp đôi nên sớm nói chuyện với chuyên gia Hỗ trợ sinh sản để được chăm sóc sớm.

Đối với nữ giới, nên tìm gặp chuyên gia Hỗ trợ sinh sản nếu:

• Từ 35 tuổi trở lên và đã cố gắng thụ thai tự nhiên ít nhất 6 tháng.
• Phụ nữ trên 40 tuổi.
• Chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc vô kinh.
• Các triệu chứng nặng nề trong thời gian hành kinh.
• Được chẩn đoán bị lạc nội mạc tử cung hoặc bệnh viêm vùng chậu.
• Tiền sử sảy thai liên tiếp nhiều lần.
• Từng điều trị ung thư hoặc các phẫu thuật nghi ngờ ảnh hưởng đến cơ quan sinh sản.

Nam giới nên nói chuyện với chuyên gia Hỗ trợ sinh sản nếu:

• Xét nghiệm tinh dịch đồ thấy số lượng tinh trùng ít hoặc các vấn đề khác ở tinh trùng.
• Tiền sử có vấn đề ở tinh hoàn, tuyến tiền liệt hoặc vấn đề tình dục.
• Từng phẫu thuật bìu hoặc vùng bẹn.
• Từng thắt ống dẫn tinh.
• Tinh hoàn nhỏ hoặc sưng, nổi u cục ở bìu.
• Đang trong quá trình điều trị ung thư hoặc từng điều trị ung thư.

Phương pháp chẩn đoán tình trạng vô sinh hiếm muộn

Thông qua bước thăm hỏi và các kiểm tra cần thiết, chuyên gia Hỗ trợ sinh sản sẽ tìm ra vấn đề gây vô sinh hiếm muộn.

1. Các kiểm tra dành cho nữ giới

Đầu tiên, chuyên gia Hỗ trợ sinh sản sẽ khám lâm sàng và chỉ định các kiểm tra cần thiết để tìm ra vấn đề gây rối loạn rụng trứng ở nữ giới. Các kiểm tra gồm:

• Kiểm tra đặc điểm chu kỳ kinh nguyệt (vòng kinh, số ngày hành kinh, lượng kinh…)
• Tiền sử sản phụ khoa
• Siêu âm phụ khoa
• Kiểm tra dự trữ của buồng trứng.
• Các xét nghiệm chuyên sâu khác tuỳ vào đặc điểm bệnh lý của người bệnh.

2. Các kiểm tra dành cho nam giới

Tương tự, đầu tiên chuyên gia Hỗ trợ sinh sản sẽ khám lâm sàng và chỉ định các kiểm tra để tìm ra vấn đề trong quá trình xuất tinh dịch và sản xuất tinh trùng của nam giới. Các kiểm tra gồm:

• Xét nghiệm tinh dịch đồ.
• Xét nghiệm hormone.
• Siêu âm bìu.
• Xét nghiệm di truyền.

Các phương pháp chữa vô sinh hiếm muộn

“Vô sinh hiếm muộn có chữa được không” là thắc mắc chung của nhiều cặp đôi khi được chẩn đoán tình trạng này. Bác sĩ Lê Xuân Nguyên cho biết, tùy thuộc vào nguyên nhân gây vô sinh hiếm muộn là gì mà bác sĩ sẽ có tư vấn và hướng dẫn phác đồ điều trị hiếm muộn phù hợp. Nhiều trường hợp sau điều trị nội khoa hoặc ngoại khoa đã có thể mang thai tự nhiên.

1. Phương pháp điều trị ở nữ giới

• Kích thích rụng trứng bằng thuốc cho nữ giới có vấn đề rối loạn rụng trứng.
• Phẫu thuật giải quyết các vấn đề ở tử cung như vách ngăn tử cung, polyp nội mạc tử cung, mô sẹo trong tử cung… ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

2. Phương pháp điều trị ở nam giới

• Điều trị nội khoa được chỉ định trong trường hợp nam giới bị mất cân bằng hormone hoặc rối loạn chức năng cương dương, ảnh hưởng đến khả năng xuất tinh.
• Can thiệp phẫu thuật trong điều trị giãn tĩnh mạch ở tinh hoàn hoặc tắc nghẽn ống dẫn tinh.

Hiện nay, với sự phát triển của y học hiện đại, vô sinh hiếm muộn có khả năng điều trị thành công cao nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Một số phương pháp điều trị đang được áp dụng phổ biến, trong đó cả trứng của nữ giới và tinh trùng của nam giới đều được sử dụng, đó là:

3. Thụ tinh nhân tạo (IUI)

Thụ tinh nhân tạo hay bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI) là kỹ thuật bơm tinh trùng đã được lọc rửa, chọn những tinh trùng có độ di động tốt, cô đặc trong một thể tích nhỏ, khả năng thụ tinh cao trực tiếp vào buồng tử cung để đến gần trứng hơn.

4. Thụ tinh ống nghiệm (IVF)

Là phương pháp lấy trứng và tinh trùng ra khỏi cơ thể, thụ tinh tạo thành phôi và nuôi cấy trong môi trường chuyên dụng đặc biệt và đem phôi cấy trở lại trong cơ thể người phụ nữ. Đây là phương pháp được các chuyên gia Hỗ trợ sinh sản chỉ định khi bệnh nhân thất bại sau giao hợp tự nhiên hoặc bơm tinh trùng (IUI).

5. Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI)

Là kỹ thuật tiêm tinh trùng trực tiếp vào bào tương noãn để tạo phôi, tăng khả năng thụ tinh giữa trứng và tinh trùng. Phương pháp ICSI chỉ tạo phôi từ 1 trứng và 1 tinh trùng duy nhất, do đó đây là kỹ thuật phù hợp cho những trường hợp thiểu năng tinh trùng nặng, tinh trùng được lấy từ tinh hoàn hoặc mào tinh để tăng khả năng thụ tinh thành công.

Biện pháp phòng ngừa

Bác sĩ Lê Xuân Nguyên chia sẻ một số biện pháp làm tăng cơ hội thụ thai ở các cặp đôi, ngăn tình trạng vô sinh hiếm muộn như sau.

1. Đối với cặp vợ chồng

Nên quan hệ thường xuyên và nhiều lần trong khoảng thời gian rụng trứng để mang lại tỷ lệ thụ thai tự nhiên cao nhất. Các cặp đôi nên quan hệ ít nhất 5 ngày trước và 1 ngày sau khi rụng trứng sẽ giúp tăng cơ hội mang thai. Tính toán thời gian rụng trứng theo thời gian chu kỳ kinh nguyệt, hoặc tìm đến bác sĩ chuyên môn để được hướng dẫn.

2. Đối với người nữ

Một số việc làm giúp làm tăng khả năng thụ thai ở nữ giới là:

• Không hút thuốc lá bởi có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, nếu hút thuốc khi mang thai có thể ảnh hưởng đến thai nhi.
• Không uống rượu bia hoặc sử dụng các chất kích thích.
• Hạn chế sử dụng caffein.
• Giữ mức cân nặng vừa phải, không thiếu cân hoặc thừa cân bởi có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất hormone.
• Tập thể dục thể thao thường xuyên với cường độ phù hợp.

3. Đối với người nam

Một số biện pháp giúp ngăn ngừa vô sinh hiếm muộn ở nam giới là:

• Không uống nhiều rượu bia, hút thuốc lá hoặc sử dụng các chất kích thích như ma túy.
• Không tắm trong bồn nước nóng hoặc quá nóng bởi có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và vận động của tinh trùng.
• Tránh làm việc trong môi trường tiếp xúc với các loại hóa chất độc hại.
• Hạn chế sử dụng các loại thuốc làm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Tập thể dục thể thao thường xuyên với cường độ phù hợp để cải thiện chất lượng tinh trùng.

Vô sinh hiếm muộn là mối đe dọa trực tiếp đến khả năng sinh sản cũng như hạnh phúc vợ chồng. Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia Hỗ trợ sinh sản giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, trang thiết bị tối tân, phác đồ hiện đại… tự tin làm chủ các kỹ thuật điều trị vô sinh hiếm muộn hiện đại, bảo tồn khả năng sinh sản và hạnh phúc lứa đôi.

Để được đặt hẹn tư vấn và thăm khám với các chuyên gia Hỗ trợ sinh sản giỏi tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách hàng vui lòng liên hệ đến:

Hy vọng những thông tin trên đây đã giúp các cặp đôi hiểu thêm về vô sinh hiếm muộn. Khi có những triệu chứng cảnh báo vô sinh hiếm muộn, các cặp đôi nên thăm khám nay để tìm ra nguyên nhân chính xác, có can thiệp điều trị kịp thời. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào, các cặp đôi có thể liên hệ đến hotline của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được các chuyên gia Hỗ trợ sinh sản tư vấn và hướng dẫn!