Một số loại thuốc kê đơn, không kê đơn, hóa trị một số bệnh lý cụ thể nếu không dùng đúng chỉ định của bác sĩ có thể tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, thậm chí gây vô sinh. Việc nhận biết đúng các loại thuốc gây vô sinh giúp người bệnh thận trọng hơn khi sử dụng để chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản của chính mình.
Bác sĩ Nguyễn Thị Thạch Thảo – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản IVF Tâm Anh cho biết, việc sử dụng thuốc không đúng cách có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản theo nhiều cách khác nhau, thậm chí dẫn đến vô sinh ở cả nam và nữ. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra một số loại thuốc có thể làm gián đoạn quá trình rụng trứng ở phụ nữ bằng cách tác động đến hormone kích thích nang trứng (FSH) và hormone hoàng thể hóa (LH), đồng thời làm thay đổi khả năng tiếp nhận của nội mạc tử cung và duy trì thai kỳ. (1)
Ở nam giới, các thuốc như steroid đồng hóa hoặc thuốc giảm đau gây nghiện có thể làm suy giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, từ đó ảnh hưởng đến khả năng thụ thai.
Tác động của một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc điều trị ung thư như cyclophosphamide hoặc methotrexate, có thể kéo dài ngay cả khi đã ngừng sử dụng, gây tổn thương buồng trứng hoặc ảnh hưởng lâu dài đến dự trữ buồng trứng. Ngoài ra, các thuốc như cimetidine hoặc nhóm thuốc chống trầm cảm SSRI có thể làm tăng nồng độ prolactin, từ đó cản trở quá trình rụng trứng và làm giảm khả năng sinh sản.
Vì vậy, trước sử dụng bất kỳ loại thuốc nào cũng cần tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt khi bạn đang có kế hoạch mang thai, nhằm đảm bảo an toàn và giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản.
Một số nhóm thuốc có liên quan đến nguy cơ vô sinh cần thận trọng khi sử dụng, bao gồm:
Các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID) có thể cản trở quá trình rụng trứng tự nhiên. Một số nghiên cứu cho thấy NSAID có thể làm giảm khả năng thụ thai, đặc biệt khi lạm dụng hoặc sử dụng không đúng liều lượng.
Các rủi ro khi dùng thuốc NSAID kê đơn cũng tương tự như thuốc không kê đơn, tuy nhiên mức độ có thể tăng lên nếu người bệnh dùng với liều lượng cao trong thời gian dài.
Nhóm thuốc này, bao gồm steroid đồng hóa và corticosteroid (cortisone, prednisone) cũng được xem là một trong các loại thuốc gây vô sinh vì chúng có tác động nghiêm trọng đến khả năng sinh sản ở cả nam và nữ.
Steroid đồng hóa thường được sử dụng nam giới với mục đích tăng cơ bắp và giảm mỡ, tuy nhiên, khi sử dụng quá mức có thể phá vỡ sự cân bằng hormone cần thiết cho quá trình sản xuất tinh trùng, dẫn đến suy giảm khả năng sinh sản ở nam giới. Tác động này tùy thuộc vào loại thuốc, liều lượng và thời gian sử dụng. Ở phụ nữ, steroid có thể ức chế sự tiết hormone cần thiết cho quá trình rụng trứng và kinh nguyệt, khiến việc thụ thai trở nên khó khăn hơn. (2)
Tuy là một phương pháp phổ biến được sử dụng để điều trị ung thư, đổi lại khả năng sinh sản của người bệnh cũng sẽ bị ảnh hưởng đáng kể sau khi hóa trị. Đối với nam giới, hầu hết các loại thuốc hóa trị đều ức chế khả năng sinh tinh, dẫn đến vô sinh tạm thời hoặc vĩnh viễn. Bên cạnh đó, thuốc hóa trị còn làm tổn thương đến buồng trứng, gây suy giảm hoặc ngừng sản xuất hormone estrogen, khiến người phụ nữ bị suy buồng trứng sớm.
Chính vì thế, trước khi hóa trị, các bác sĩ thường khuyến cáo nam giới trữ đông tinh trùng nhằm bảo tồn khả năng sinh sản cho tương lai.
Một số loại kháng sinh như erythromycin, gentamicin, neomycin, nitrofurantoin và tetracyclin nếu sử dụng trong thời gian dài sẽ làm giảm số lượng và khả năng di động của tinh trùng, từ đó ảnh hưởng đáng kể đến khả năng thụ thai. Tuy nhiên, những tác động này thường chỉ mang tính tạm thời,và chức năng sinh sản thường sẽ phục hồi trong vòng 3 tháng sau khi ngừng thuốc. (3)
>> Xem thêm: Tinh trùng bất động (không di chuyển) là gì?
Các loại thuốc điều trị huyết áp cao như Largactil và Aldomet có thể làm tăng nồng độ prolactin gây gián đoạn quá trình rụng trứng và giảm khả năng thụ thai.
Đây được xem là thuốc gây vô sinh vì có tác dụng phụ như suy giảm ham muốn, rối loạn cương dương, giảm số lượng tinh trùng và kinh nguyệt không đều. Bên cạnh đó, những loại thuốc này cũng có thể ảnh hưởng đến nồng độ prolactin ở phụ nữ và làm gián đoạn quá trình rụng trứng hoặc gây ra dị tật bẩm sinh nghiêm trọng nếu sử dụng trong thời kỳ mang thai. Do đó, chị em cần đặc biệt thận trọng và chỉ sử dụng khi có hướng dẫn của bác sĩ.
Nhiều nghiên cứu được đăng trên tạp chí Neurology đã chỉ ra mối quan hệ giữa việc sử dụng thuốc động kinh và nguy cơ giảm khả năng sinh sản ở phụ nữ. Theo đó, Phenobarbital và một số loại thuốc động kinh khác, như carbamazepine (Carbatrol, Tegretol) có tác động đến nồng độ estrogen và các hormone sinh sản khác, từ đó ảnh hưởng đáng kể đến khả năng mang thai của người phụ nữ. (4)
Khi sử dụng thuốc điều trị bệnh tuyến giáp, nếu liều dùng không được kiểm soát tốt (quá cao hoặc quá thấp) sẽ ảnh hưởng đến nồng độ prolactin trong máu, từ đó khiến quá trình thụ thai trở nên khó khăn hơn.
Các loại thuốc giảm đau gây nghiện khi sử dụng trong thời gian dài, có thể làm giảm khả năng sản xuất hormone sinh dục và dẫn đến vô sinh.
Bác sĩ Thảo cho biết, nhằm chủ động bảo vệ sức khỏe tổng thể cũng như khả năng sinh sản, việc hiểu rõ và tuân thủ các nguyên tắc khi sử dụng thuốc là điều quan trọng hàng đầu. Trong đó, một số lưu ý cần biết để tránh nguy cơ do các loại thuốc gây vô sinh gây ra, bao gồm:
Trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, người dùng cần tìm hiểu kỹ về tác dụng phụ có thể ảnh hưởng đến hệ sinh sản. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các loại thuốc có khả năng gây rối loạn hormone, giảm chất lượng tinh trùng hoặc ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt. Trao đổi với bác sĩ hoặc dược sĩ để nắm rõ thông tin là bước đầu tiên giúp người dùng chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản của chính mình.
Các chất gây nghiện, chẳng hạn như thuốc lá điện tử, cần sa, hoặc ma túy tổng hợp, không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe toàn thân mà còn là nguyên nhân chính gây suy giảm chức năng sinh sản. Để giảm nguy cơ vô sinh, cần tránh hoàn toàn việc sử dụng các loại thuốc này.
Việc tự ý mua thuốc mà không qua thăm khám hoặc tham vấn bác sĩ có thể dẫn đến sử dụng sai thuốc, sai liều hoặc dùng thuốc không phù hợp với tình trạng sức khỏe. Điều này không chỉ làm tăng nguy cơ vô sinh mà còn gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng khác. Mọi loại thuốc, đặc biệt là thuốc điều trị dài hạn, cần được kê đơn và hướng dẫn bởi bác sĩ chuyên khoa.
Tuân thủ đúng liều lượng và thời gian sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa các tác dụng phụ không mong muốn. Việc tự ý tăng hoặc giảm liều lượng thuốc có thể làm rối loạn chức năng nội tiết, dẫn đến ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản.
Nếu trong quá trình sử dụng thuốc, người bệnh gặp phải các dấu hiệu bất thường như rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn, đau vùng chậu hoặc bất kỳ thay đổi nào liên quan đến chức năng sinh sản, cần báo ngay cho bác sĩ để được kiểm tra và điều chỉnh kịp thời.
Những đối tượng có nguy cơ vô sinh cao cần thăm khám sức khỏe định kỳ, bao gồm:
Việc thăm khám sức khỏe sinh sản định kỳ không chỉ giúp phát hiện sớm các vấn đề, tầm soát chính xác các nguy cơ ảnh hưởng đến hệ sinh sản mà còn tăng cơ hội can thiệp kịp thời, cải thiện đáng kể khả năng sinh sản trong tương lai.
Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh được đầu tư hệ thống trang thiết bị hiện đại, cơ sở vật chất khang trang và dịch vụ y tế đạt chuẩn quốc tế. Tại đây, người bệnh sẽ được trực tiếp thăm khám cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ hàng đầu trong lĩnh vực, thường xuyên cập nhật những phác đồ điều trị hiện đại và cá thể hóa theo từng bệnh nhân, từ đó mang lại hiệu quả điều trị tốt nhất.
Để đặt lịch thăm khám, giải đáp thắc mắc về các loại thuốc gây vô sinh cũng như điều trị trực tiếp cùng các chuyên gia tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản IVF Tâm Anh, quý khách có thể liên hệ theo thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bảo vệ khả năng sinh sản trước các nguy cơ của các loại thuốc gây vô sinh đòi hỏi sự nhận thức đúng đắn vấn đề sử dụng thuốc. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ, sử dụng thuốc theo đúng hướng dẫn và đến thăm khám ngay khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào về chức năng sinh sản sau khi dùng thuốc để được can thiệp kịp thời, hiệu quả.
