Tình trạng tinh trùng ít là một trong những nguyên nhân gây khó có con ở nam giới. Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể làm giảm khả năng sinh sản, thậm chí dẫn đến vô sinh. Làm thế nào để nhận biết sớm tinh trùng ít? Những nguyên nhân nào gây ra tình trạng này? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Tinh trùng ít được hiểu là tình trạng số lượng tinh trùng trong mẫu tinh dịch thấp hơn mức bình thường. Theo phạm vi tham chiếu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số lượng tinh trùng trong một mẫu tinh dịch được xem là bình thường khi có từ 16 triệu tinh trùng/ml tinh dịch trở lên. Nếu trong 1ml tinh dịch có ít hơn 16 triệu tinh trùng hoặc tổng số tinh trùng trong một lần xuất tinh dưới 39 triệu, thì người nam sẽ được chẩn đoán là ít tinh trùng.
Nhiều nam giới băn khoăn “tinh trùng ít có sao không”, Bác sĩ Nguyễn Phúc Hiếu – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh Hà Nội cho biết tinh trùng ít có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh sản của nam giới. Tuy nhiên, lượng tinh dịch trong một lần xuất tinh không thể đánh giá bằng cảm quan cá nhân mà cần được đo lường thông qua xét nghiệm tinh dịch đồ.
Vì vậy, để biết chính xác tình trạng tinh trùng ít hay không, nam giới nên thực hiện xét nghiệm tinh dịch đồ tại các bệnh viện hoặc cơ sở y tế chuyên khoa Nam học – Hiếm muộn. Điều này giúp đảm bảo kết quả chính xác và hỗ trợ chẩn đoán, điều trị kịp thời nếu có bất thường.” (1)
Tinh trùng ít không hẳn được gọi là một “bệnh”, đây là tình trạng số lượng tinh trùng trong một mẫu tinh dịch thấp hơn mức bình thường. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của nam giới. Ngoài ra, hiện tượng ít tinh trùng có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn như mất cân bằng hormone, bệnh lý di truyền hoặc các bệnh lý nam khoa.
Dấu hiệu tinh trùng ít ở nam giới thường không rõ rệt, tuy nhiên một số biểu hiện sau đây có thể cảnh báo tình trạng này.
Một trong những dấu hiệu có thể cảnh báo tình trạng tinh trùng ít là khó thụ thai tự nhiên. Khi một cặp vợ chồng có quan hệ tình dục đều đặn trong vòng 6 tháng đến 1 năm không dùng biện pháp tránh thai nhưng vẫn không có tin vui, đặc biệt khi người vợ đã được xác định không có vấn đề về sức khỏe sinh sản,thì nguyên nhân có thể đến từ người chồng. Trong đó, tinh trùng ít là một trong những yếu tố hàng đầu làm giảm khả năng thụ tinh, khiến tinh trùng khó gặp trứng và thụ thai thành công, dẫn đến chậm có con. (2)
Tinh trùng ít thường liên quan đến sự mất cân bằng hormone, đặc biệt là testosterone. Khi nồng độ hormone này suy giảm, nam giới dễ cảm thấy mệt mỏi và thiếu hứng thú trong chuyện chăn gối.
Xuất tinh sớm không chỉ ảnh hưởng đến đời sống tình dục của các quý ông mà còn có thể liên quan đến các vấn đề rối loạn hormone, cảnh báo sự suy giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.
Khi nam giới gặp khó khăn trong việc duy trì và đạt sự cương cứng khi quan hệ tình dục, là dấu hiệu của nhiều vấn đề sức khỏe, trong đó bao gồm rối loạn nội tiết tố, giảm testosterone. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm cho tình trạng tinh trùng ít nam giới cần chú ý để thăm khám và điều trị kịp thời.
Sự bất thường tại tinh hoàn, như cảm giác đau nhói, sưng to hoặc có khối u, có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng như giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc viêm nhiễm. Những vấn đề này không chỉ gây đau đớn mà còn tác động tiêu cực đến quá trình sản xuất tinh trùng.
Lông mọc ít hoặc rụng bất thường ở các vùng như mặt, ngực, hoặc vùng kín có thể là dấu hiệu của tình trạng giảm nội tiết tố testosterone. Sự suy giảm này có thể dẫn đến tinh trùng ít và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe sinh sản của nam giới.
Sau khi tinh hoàn hoàn tất sản xuất tinh trùng, tinh trùng sẽ được chuyển đến ống dẫn và chờ xuất ra ngoài qua đường niệu đạo khi nam giới đạt cực khoái. Bất kỳ rối loạn nào trong quá trình này đều có thể ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng. Một số nguyên nhân phổ biến gây tình trạng tinh trùng ít bao gồm:
Hội chứng Klinefelter là một dạng rối loạn nhiễm sắc thể giới tính ở nam giới, xảy ra khi nam giới có nhiều hơn một nhiễm sắc thể X, tổng cộng là 47 NST (47 XXY). Tình trạng này gây suy giảm chức năng tình dục, dẫn đến việc sản xuất tinh trùng bị hạn chế hoặc hoàn toàn không có, gây ra vô sinh do không có sự hiện diện của tinh trùng trong tinh dịch.
Giãn tĩnh mạch thừng tinh là một trong những nguyên nhân gây vô sinh nam. Bác sĩ Hiếu giải thích, các búi tĩnh mạch giãn rộng, ứ máu dẫn đến nhiệt độ vùng tinh hoàn tăng cao ức chế sự sinh tinh, từ đó làm giảm cả số lượng lẫn chất lượng tinh trùng.
Các bệnh lý nhiễm trùng như viêm tinh hoàn, viêm mào tinh, viêm tuyến tiền liệt, hoặc các bệnh lây qua đường tình dục (như lậu, chlamydia)… có thể làm tổn thương tinh hoàn và cản trở quá trình sản xuất tinh trùng, dẫn đến tình trạng tinh trùng ít hoặc tắc nghẽn đường di chuyển của tinh trùng.
Tinh trùng ít có thể liên quan đến hiện tượng xuất tinh ngược dòng, nghĩa là tinh dịch đi ngược vào bàng quang thay vì xuất ra ngoài. Nguyên nhân của hiện tượng này có thể do bệnh lý tiểu đường, tuyến tiền liệt hoặc niệu đạo, phẫu thuật bàng quang…
Nam giới bị ung thư cũng làm ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng do khối u tác động trực tiếp đến cơ quan sinh sản.
Tinh hoàn ẩn là tình trạng tinh hoàn không di chuyển xuống bìu trong quá trình phát triển bào thai. Tinh hoàn nằm trong ổ bụng hoặc ở vị trí bất thường sẽ bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ cơ thể, làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng.
Tương tự tinh hoàn ẩn, tinh hoàn lạc chỗ là tình trạng tinh hoàn không nằm đúng vị trí trong bìu, làm thay đổi cấu trúc tinh hoàn và chức năng sản xuất tinh trùng không diễn ra.
Suy sinh dục xảy ra khi các tuyến sinh dục sản sinh quá ít hoặc không thể sản xuất hormone sinh dục, dẫn đến giảm khả năng sinh sản hoặc các chức năng sinh dục khác, trong đó có sự suy giảm quá trình sinh tinh, gây ra tình trạng tinh trùng ít.
Hormone từ tinh hoàn, tuyến yên và vùng hạ đồi đều đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích tế bào để tạo ra tinh trùng. Khi mất cân bằng các hormone này, quá trình sinh tinh sẽ bị gián đoạn, dẫn đến tinh trùng ít.
Một số nam giới gặp các bất thường trong quá trình sinh tinh, khiến tinh hoàn không sản xuất đủ tinh trùng hoặc tạo ra tinh trùng dị dạng. Nguyên nhân có thể do rối loạn di truyền, nhiễm trùng hoặc chấn thương.
Tình trạng tắc ống dẫn tinh có thể cho chấn thương, sẹo sau phẫu thuật, nhiễm trùng hoặc bất thường bẩm sinh… có thể gây cản trở quá tình vận chuyển tinh trùng, dẫn đến hiện tượng nam giới xuất ít tinh trùng khi đạt cực khoái.
Dị tật bẩm sinh, các khiếm khuyết nhiễm sắc thể bao gồm xơ nang, hội chứng Kallmann, hội chứng Kartagener, đột biến gen AZF… có thể dẫn đến vô sinh nam.
Các ca phẫu thuật như thắt ống dẫn tinh, sửa chữa thoát vị bẹn, phẫu thuật bìu hoặc tinh hoàn, phẫu thuật tuyến tiền liệt… có thể ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng ở nam giới.
Tiếp xúc lâu dài với các hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, kim loại nặng, hoặc bức xạ có thể làm tổn thương tinh hoàn. Bên cạnh đó, nhiệt độ cao do làm việc trong môi trường nóng hoặc tắm nước nóng thường xuyên cũng ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng.
Bên cạnh nguyên nhân không thể thay đổi là tuổi tác, thì lối sống không lành mạnh là một trong những yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng, dẫn đến tình trạng suy giảm số lượng tinh trùng ở nam giới:
Tinh trùng ít không ảnh hưởng đến hoạt động xuất tinh ở nam giới, tuy nhiên lại tác động đáng kể đến khả năng sinh sản. Khi số lượng tinh trùng trong tinh dịch thấp hơn mức bình thường, khả năng một tinh trùng khỏe mạnh tiếp cận và thụ tinh với trứng sẽ giảm đáng kể, làm giảm cơ hội thụ thai tự nhiên. Ngoài ra, tinh trùng ít thường đi kèm với các vấn đề về chất lượng, như khả năng di chuyển yếu hoặc hình dạng bất thường, khiến việc thụ tinh trở nên khó khăn hơn.
Trong những trường hợp nghiêm trọng, số lượng tinh trùng cực kỳ thấp hoặc không có tinh trùng trong tinh dịch (vô tinh) có thể dẫn đến vô sinh, đòi hỏi phải can thiệp y khoa. Điều này không chỉ gây khó khăn trong việc có con mà còn ảnh hưởng đến tâm lý, gây căng thẳng và áp lực cho nam giới.
Nếu vợ chồng đang có dự định có con, hoặc đang mong con nên thực hiện thăm khám tiền mang thai để kiểm tra sức khoẻ sinh sản của hai vợ chồng. Khi thăm khám nam giới sẽ được thực hiện tinh dịch đồ giúp đánh giá số lượng và chất lượng tinh trùng, xác định có tình trạng tinh trùng ít không, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời.
Ngoài ra, việc thăm khám trực tiếp cùng các bác sĩ chuyên khoa là điều cần thiết nếu nam giới có bất kỳ triệu chứng nào sau đây:
Xét nghiệm tinh dịch đồ là chỉ định đầu tay trong trường hợp chẩn đoán tình trạng tinh trùng ít. Quá trình này bao gồm việc thu thập mẫu tinh dịch của nam giới để phân tích các chỉ số quan trọng như số lượng, hình dạng, và khả năng di động của tinh trùng dưới kính hiển vi có độ phóng đại cao. Ngoài ra, xét nghiệm còn đánh giá các yếu tố như nồng độ, màu sắc, và độ nhớt của tinh dịch để phát hiện các bất thường có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. (3)
Để đảm bảo kết quả xét nghiệm được chính xác nhất, nam giới cần lưu ý một số điều sau:
Tùy vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng tinh trùng ít sẽ có các biện pháp điều trị phù hợp. Điều quan trọng là nam giới nên thăm khám sớm với các bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân, từ đó xây dựng phác đồ điều trị kịp thời và hiệu quả.
Bác sĩ Nguyễn Phúc Hiếu cho biết, với những trường hợp nam giới bị tinh trùng ít xuất phát từ lối sống không lành mạnh, ăn uống thiếu chất, người bệnh nên chú ý thực hiện thói quen sinh hoạt khoa học, tăng cường bổ sung những thực phẩm tốt cho sức khỏe nhằm cải thiện số lượng và chất lượng tinh trùng.
Một số loại thuốc kháng sinh có thể được chỉ định để điều trị tình trạng tinh trùng ít do các bệnh lý viêm nhiễm gây ra. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu và đảm bảo an toàn, người bệnh cần sử dụng thuốc đúng theo liều lượng và thời gian được bác sĩ kê đơn. Tránh tự ý sử dụng thuốc hoặc thử các “bài thuốc dân gian” chưa được kiểm chứng có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, làm tổn hại đến sức khỏe sinh sản và gây khó khăn trong việc điều trị về sau.
Phẫu thuật là phương pháp điều trị hiệu quả khi nam giới gặp các vấn đề về cấu trúc hoặc tắc nghẽn trong hệ thống sinh sản gây ra tình trạng tinh trùng ít, chẳng hạn như giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc tắc nghẽn ống dẫn tinh.
Trong trường hợp nam giới được chẩn đoán không có tinh trùng, tùy nguyên nhân, bác sĩ sẽ khuyến khích bệnh nhân thực hiện các thủ thuật trích tinh trùng từ mào tinh hoặc tinh hoàn để phục vụ các chu kỳ hỗ trợ sinh sản, bao gồm thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (IVF/ICSI).
Thực tế hiện nay, vẫn chưa có bằng chứng khoa học nào chứng minh có thể phòng ngừa tình trạng tinh trùng ít ở nam giới. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho biết có thể hạn chế nguy cơ gặp phải tình trạng này qua một số cách dưới đây:
Tinh trùng ít không đồng nghĩa với vô sinh. Bác sĩ Hiếu giải thích, nam giới có số lượng tinh trùng thấp vẫn có thể có con nếu tinh trùng còn đảm bảo chất lượng, bao gồm khả năng di chuyển tốt và hình thái bình thường. Tuy nhiên, khi số lượng tinh trùng quá thấp đi kèm với các vấn đề như tinh trùng yếu, dị dạng, thì khả năng thụ tinh sẽ gặp nhiều khó khăn.
Tinh trùng ít có thể xảy ra với với nam giới ở mọi độ tuổi. Do đó, nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường tinh trùng, nam giới nên sớm đi thăm khám tại các bệnh viện có chuyên khoa Nam khoa – Hiếm muộn để có hướng xử trí phù hợp.
Dính 1 ít tinh trùng vẫn có khả năng mang thai, tuy nhiên tỷ lệ thành công sẽ thấp hơn so với những người có số lượng và chất lượng tinh trùng khỏe mạnh. Chỉ cần một “tinh binh” khỏe mạnh di chuyển thành công đến gặp trứng là có thể thụ thai.
Nam giới bị tinh trùng ít nên chú trọng đến chế độ ăn uống cân bằng và giàu dưỡng chất để cải thiện số lượng và chất lượng tinh trùng.
Để tìm hiểu thêm thông tin và đặt lịch kiểm tra tình trạng tinh trùng ít tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh, bạn có thể liên hệ qua thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tinh trùng ít có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ bẩm sinh đến lối sống và yếu tố môi trường. Để xác định nguyên nhân cụ thể và có phương án điều trị hiệu quả, nam giới cần được thăm khám tại bệnh viện hoặc các cơ sở y tế chuyên khoa Nam học – Hiếm muộn uy tín.
