Tinh hoàn là một phần của hệ thống sinh sản ở nam giới, đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất tinh trùng và hormone testosterone, từ đó quyết định khả năng sinh sản và đặc điểm giới tính nam. Hiểu rõ về vai trò, chức năng, cấu tạo tinh hoàn giúp nam giới chủ động chăm sóc, bảo vệ sức khỏe sinh sản và chức năng sinh lý.
Tinh hoàn (hay còn được gọi với tên thông tục là trứng dái hoặc hòn dái) là một cơ quan đôi nằm trong bìu chịu trách nhiệm sản xuất tinh trùng và tiết ra hormone testosterone. Tinh hoàn có chiều dài khoảng 4-5cm, chiều rộng khoảng 3cm và chiều sâu khoảng 2,5cm.
Tinh hoàn ở nam giới đảm nhận 2 chức năng quan trọng bao gồm sản xuất tinh trùng và tiết ra hormone nam testosterone. Cụ thể:
Tinh hoàn là bộ phận có hình dạng, kích thước và cấu trúc đặc biệt, giữ vai trò không thể thiếu trong việc duy trì các đặc điểm giới tính và khả năng sinh sản của nam giới.
Tinh hoàn nằm ngay bên dưới dương vật, tinh hoàn được chứa trong một lớp da gọi là bìu treo bên ngoài cơ thể ở phía trước vùng xương chậu gần đùi trên. Đây là vị trí dễ khiến tinh hoàn bị tổn thương khi có va chạm bởi tác động bên ngoài do không có cơ bắp và xương che chắn. Tuy nhiên, ở vị trí này tinh hoàn sẽ được duy trì mức nhiệt độ thích hợp cho quá trình sản xuất tinh trùng khỏe mạnh.
Tinh hoàn có hình oval và màu trắng, được bao phủ bởi một lớp vỏ bọc khá dày và chắc chắn. Lớp vỏ này bao gồm các lớp: màng tinh hoàn nằm phía trước, cân trắng tinh hoàn nằm ở giữa và màng mạch tinh hoàn nằm phía sau bao phủ nhu mô của tinh hoàn.
Giữa lớp màng tinh hoàn và cân trắng là khoang màng tinh hoàn, tại khoang này luôn có một lượng dịch khoảng 2 mL được tiết ra, giúp tinh hoàn có thể di chuyển tự do. Lượng dịch tiết ra dư thừa sẽ được hấp thu bởi hệ tĩnh mạch, nếu sự cân bằng này bị thay đổi, lượng dịch tạo ra nhiều hơn lượng dịch thoát đi, sẽ gây ra ứ đọng dịch và gây ra bệnh lý tràn dịch màng tinh hoàn khi lượng dịch tại khoang màng tinh hoàn lớn hơn 8 mL.
Thể tích tinh hoàn của mỗi người là khác nhau, thay đổi tùy thuộc vào độ tuổi, chủng tộc và cách thức đo. Khi đo thể tích tinh hoàn bằng siêu âm (dài x rộng x cao x 0,72) thì thể tích tinh hoàn trung bình ở người trưởng thành sẽ dao động từ 12 đến 30ml. Thống kê tại Đại học Y Hà Nội trên 24 nghìn nam giới cho thấy, thể tích tinh hoàn trung bình là 13,69ml.
Bên trong tinh hoàn gồm hai phần là mạch máu và các tiểu thuỳ được bao bọc bên trong bao xơ dày (hay còn gọi là cân trắng). Mỗi tiểu thuỳ bao gồm nhiều ống sinh tinh xoắn vòng. Có khoảng 800 ống sinh tinh cuộn chặt nằm bên trong mỗi tinh hoàn được phân tách bởi các vách xơ, những ống này có chức năng sản xuất tinh trùng trong quá trình sinh tinh.
Giữa các ống sinh tinh là mạch máu thần kinh và các tế bào Leydig. Những tế bào này đóng vai trò quan trọng trong việc tiết ra hormone testosterone sinh dục nam.
Về tổng thể, các ống sinh tinh tạo nên hình vòng cung và nối với nhau bằng một ống bên ngoài mỗi tinh hoàn, được gọi là mào tinh. Khi những tế bào tinh trùng được tạo ra từ các ống sinh tinh và trưởng thành, chúng bắt đầu di chuyển đến mào tinh và được lưu trữ tại đây để có thể trưởng thành hoàn toàn.
Đến khi nam giới được kích thích tình dục, tinh trùng trưởng thành sẽ được hòa cùng chất lỏng tạo ra từ tuyến tiền liệt và túi tinh để tạo thành tinh dịch, cuối cùng sẽ được xuất ra bên ngoài qua lỗ niệu đạo ở dương vật.
Bên cạnh những tổn thương do chấn thương vật lý, tinh hoàn cũng có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số bệnh về tinh hoàn mà mọi nam giới cần biết để có phương pháp phòng tránh và điều trị kịp thời.
Tình trạng này thể hiện qua việc tinh hoàn hoạt động không hiệu quả, dẫn đến sản xuất không đủ lượng testosterone cần thiết. Điều này có thể dẫn đến nhiều triệu chứng như giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương, mất cơ bắp, tăng cân,…
Suy dinh dục có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm tuổi tác, chấn thương tinh hoàn, nhiễm trùng hoặc rối loạn di truyền.
Hội chứng Klinefelter là bệnh thiểu năng sinh dục do sự bất thường trong nhiễm sắc thể. Hội chứng này gây ra sự phát triển bất thường của tinh hoàn như tinh hoàn không phát triển, mào tinh lớn hơn tinh hoàn hoặc tinh hoàn teo nhỏ.
Nam giới mắc hội chứng Klinefelter có biểu hiện lâm sàng là tầm vóc cao, quan sát tinh hoàn nhỏ và nữ hóa tuyến vú, không tìm thấy tinh trùng trong tinh dịch.
Vô sinh ở nam giới được định nghĩa là tình trạng người nam giới không có khả năng thụ thai cho một người phụ nữ có sức khỏe sinh sản bình thường sau một năm mong con, quan hệ tình dục đều đặn và không dùng bất kỳ biện pháp tránh thai nào. Điều này có thể được lý giải do tinh hoàn không sản xuất tinh trùng hoặc sản xuất lượng tinh trùng không đủ để thụ tinh. Trong một số trường hợp, nam giới gặp tình trạng vô sinh có liên quan đến tắc nghẽn ống dẫn tinh, khiến xuất tinh không có tinh trùng.
Trên thực tế, hai bên tinh hoàn tuy đối xứng nhưng phần lớn tinh hoàn bên phải có xu hướng to hơn tinh hoàn bên trái. Hiện tượng hai bên tinh hoàn to nhỏ khác nhau là bình thường, không phải là dấu hiệu cảnh báo vấn đề sức khỏe sinh sản ở nam giới.
Thế nhưng nếu kích thước hai tinh hoàn có sự chênh lệch rõ rệt đi kèm với một số triệu chứng khác như có khối u, đau, sưng… thì đây có thể là dấu hiệu có liên quan đến một số bệnh lý teo tinh hoàn hoặc mắc phải do chấn thương. Nam giới khi gặp tình trạng này cần đến bệnh viện kiểm tra sớm để biết chính xác về tình trạng mình đang mắc phải và có hướng điều trị kịp thời.
>> Xem thêm: Teo tinh hoàn 1 bên có sao không? Ảnh hưởng sinh sản ra sao?
Tinh hoàn ẩn là tình trạng một hoặc cả hai tinh hoàn không di chuyển xuống bìu mà nằm ẩn trong ổ bụng, ống bẹn hoặc nằm trên bìu. Đây là bệnh lý bẩm sinh thường gặp ở những bé trai khi vừa chào đời.
Nam giới bị tinh hoàn ẩn ở cả hai bên sẽ đối mặt với nguy cơ vô sinh cao, kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ thường không tìm thấy tinh trùng. Một số trường hợp còn không thể quan hệ tình dục do nội tiết tố bị thiếu hụt trầm trọng. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, tinh hoàn ẩn có thể diễn tiến thành những bệnh lý nghiêm trọng khác như ung thư tinh hoàn, xoắn tinh hoàn, tổn thương tâm sinh lý…
Viêm mào tinh hoàn là tình trạng mào tinh hoàn bị viêm nhiễm với triệu chứng đặc trưng là đau dữ dội ở vị trí tinh hoàn. Nguyên nhân gây viêm mào tinh hoàn được xác định là do nhiễm trùng và hệ quả của bệnh lây truyền qua đường tình dục, thường gặp ở nam giới trong độ tuổi từ 14 – 35.
Nếu trong được phát hiện và điều trị sớm, bệnh sẽ tiến triển nặng khiến vùng nhiễm khuẩn lan rộng đến vùng lân cận tạo thành túi mủ, áp xe. Những trường hợp này cần được điều trị bằng kháng sinh hoặc sử dụng thiết bị nâng đỡ kết hợp dùng thêm một số loại thuốc chống viêm theo chỉ định của bác sĩ.
Xoắn tinh hoàn (còn gọi là xoắn thừng tinh) là hiện tượng tinh hoàn bị xoắn quanh trục của nó, làm cản trở và tắc nghẽn mạch máu nuôi tinh hoàn dẫn đến thiếu máu và hoại tử tinh hoàn. Khả năng sống của tinh hoàn giảm đáng kể sau 6 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng đau bìu đầu tiên, do đó chẩn đoán sớm là chìa khóa giúp điều trị thành công. Xoắn tinh hoàn thường gặp ở những người trẻ tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh xoắn tinh hoàn hàng năm ước tính là 5,9/100.000 nam giới ở độ tuổi từ 1 đến 17 tuổi và 1,3/100.000 nam giới từ 18 tuổi trở lên.
Teo tinh hoàn là hiện tượng tinh hoàn của người nam bị teo nhỏ hơn so với kích thước bình thường. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này có thể kể đến như chấn thương, viêm nhiễm, suy dinh dục hoặc do nam giới thường xuyên tiếp xúc với những hóa chất độc hại từ môi trường bên ngoài.
Đây được xem là một bệnh lý nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sản xuất testosterone và sinh tinh của tinh hoàn. Nam giới bị teo tinh hoàn thường đối mặt với những biến chứng như giảm ham muốn, rối loạn cương và liệt dương, từ đó nguy cơ vô sinh hiếm muộn cũng tăng lên.
>> Xem thêm: Teo mào tinh hoàn: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị
Vỡ tinh hoàn xảy ra khi một hoặc hai bên tinh hoàn gặp chấn thương nghiêm trọng do tai nạn, hoại tử, chảy máu… gây đau dữ dội tại phần bìu. Triệu chứng điển hình khi vỡ tinh hoàn là bầm tím hoặc đổi màu ở bìu. Hầu hết trường hợp vỡ tinh hoàn đều cần cấp cứu ngay để can thiệp điều trị chỗ bị vỡ nhằm đảm bảo chức năng của tinh hoàn.
Giãn tĩnh mạch thừng tinh là hiện tượng đám rối các tĩnh mạch tinh tinh và tĩnh mạch thừng tinh nằm ở phía trên tinh hoàn bị giãn. Đặc biệt, hiện tượng này thường xuất hiện ở tinh hoàn bên trái, chiếm khoảng 90%, 10% còn lại là những trường hợp mắc ở cả hai bên. Đây được xem là một trong những nguyên nhân phổ biến gây vô sinh ở nam giới.
Ung thư tinh hoàn là tình trạng các tế bào mầm tạo tinh trùng bên trong tinh hoàn phân chia và phát triển một cách không kiểm soát, từ đó dẫn đến hình thành những khối u. Đến nay, nguyên nhân nào khiến các tế bào mầm bình thường trở nên bất thường và phát triển thành ung thư tinh hoàn vẫn chưa được làm rõ.
Bác sĩ Nguyễn Quang Vinh – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh TP.HCM cho biết, tinh hoàn nam giới là bộ phận đóng vai trò quan trọng giúp duy trì khả năng sinh sản. Chính vì thế, bất kỳ sự thay đổi bất thường nào ở tinh hoàn đều có thể ảnh hưởng đến sinh lý và sức khỏe sinh sản của các quý ông. Hãy nhanh chóng liên hệ thăm khám trực tiếp với các bác sĩ chuyên khoa để được can thiệp y tế ngay khi xuất hiện những dấu hiệu bất thường ở tinh hoàn sau đây:
Khi nam giới đến kiểm tra sức khỏe tinh hoàn, đầu tiên các bác sĩ sẽ khai thác thông tin bệnh sử, triệu chứng, đời sống sinh hoạt tình dục của người nam… Sau đó chỉ định một số xét nghiệm khác để xác định chính xác tình trạng, nguyên nhân gây bệnh:
Đây là bước đầu tiên và cơ bản nhất trong quá trình thăm khám tinh hoàn. Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra lâm sàng khu vực bìu để phát hiện có các dấu hiệu bất thường nào hay không, bao gồm sự thay đổi kích thước, hình dạng, cảm giác đau khi chạm vào hoặc sự hiện diện của các khối u… Ngoài ra, bác sĩ có thể kiểm tra thêm vùng bẹn để tìm các hạch bạch huyết sưng to để đánh giá xem có dấu hiệu của giãn tĩnh mạch thừng tinh hay các vấn đề khác không.
Xét nghiệm máu được chỉ định giúp đo nồng độ testosterone và các hormone khác trong máu người nam để đánh giá chức năng sinh sản. Không những thế, các chất chỉ điểm ung thư cũng có thể được xác định qua kết quả xét nghiệm máu. Mức độ chất chỉ điểm ung thư cao trong máu không có nghĩa người nam đã bị ung thư, tuy nhiên chỉ số này có thể giúp bác sĩ định hướng chẩn đoán chính xác hơn.
Trong trường hợp nam giới gặp triệu chứng tiểu buốt, tiểu rắt, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện xét nghiệm nước tiểu để chẩn đoán tình trạng viêm tinh hoàn, từ đó xác định nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Siêu âm bìu là phương pháp sử dụng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh, giúp bác sĩ xác định có cấu trúc bất thường bên trong tinh hoàn và bìu hay không. Ngoài ra, kỹ thuật này còn rất hữu ích trong việc phát hiện các khối u, xác định bản chất của khối u tinh hoàn (lỏng hay rắn) và nằm bên trong hay bên ngoài tinh hoàn.
Bên cạnh đó, siêu âm Doppler bìu có thể được bác sĩ chỉ định nhằm kiểm tra lưu lượng máu vận chuyển đến tinh hoàn để chẩn đoán người nam có mắc bệnh xoắn tinh hoàn hay không.
Khi siêu âm, người nam sẽ nằm ngửa và dang rộng 2 chân. Sau đó, bác sĩ tiến hành bôi gel chuyên dụng vào bìu người nam để hình ảnh siêu được rõ hơn. Một đầu dò cầm tay được di chuyển qua bìu và bác sĩ sẽ quan sát được cấu trúc bên trong bìu qua hình ảnh trên màn hình.
Do vị trí nằm bên ngoài cơ thể và không được bảo vệ bởi lớp cơ và xương, nên tinh hoàn là bộ phận vô cùng nhạy cảm, rất dễ bị kích ứng hoặc chấn thương. Không những thế, một số bệnh lý và chấn thương nghiêm trọng có thể gây ra tổn thương tinh hoàn, thậm chí gây vô sinh ở nam giới. Chính vì thế, ngoài việc thường xuyên kiểm tra và quan sát sự thay đổi từ tinh hoàn, nam giới nên lưu ý một số biện pháp chăm sóc và bảo vệ chức năng tinh hoàn như:
Nam giới có nhu cầu thăm khám và kiểm tra các vấn đề bất thường ở tinh hoàn cùng đội ngũ chuyên gia – bác sĩ hàng đầu tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh (IVFTA), có thể liên hệ đặt lịch qua thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tinh hoàn là cơ quan quan trọng đối với sức khỏe sinh sản và sinh lý phái mạnh. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo về vấn đề tinh hoàn và có biện pháp can thiệp kịp thời là “chìa khóa” giúp nam giới bảo vệ khả năng sinh sản của mình. Đừng ngần ngại liên hệ đến Hotline BVĐK Tâm Anh nếu có bất kỳ lo ngại nào về sức khỏe tinh hoàn để được các bác sĩ, chuyên gia giỏi hỗ trợ sớm nhất.
