Tinh dịch đồ hiện vẫn là một xét nghiệm quan trọng trong các xét nghiệm chẩn đoán hiếm muộn nam. Vậy cách đọc kết quả tinh dịch đồ như thế nào? Ý nghĩa các thông số nói lên vấn đề gì ở sức khỏe sinh sản nam giới? Tất cả sẽ được giải đáp chi tiết qua bài viết dưới đây.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO thì vô sinh là tình trạng 2 vợ chồng quan hệ thường xuyên, không dùng biện pháp tránh thai trong 1 năm mà chưa có thai, nếu phụ nữ >35 tuổi thì thời gian này là 6 tháng. Nguyên nhân vô sinh có thể xuất phát từ người chồng, người vợ hoặc cả hai vợ chồng. Đối với hiếm muộn nam, tinh dịch đồ được xem là xét nghiệm đầu tay để đánh giá chất lượng và số lượng tinh trùng trong tinh dịch.
Kết quả tinh dịch đồ giúp xác định các yếu tố liên quan đến khả năng sinh sản của nam giới qua việc phân tích các thông số của tinh trùng. Những yếu tố tác động đến kết quả tinh dịch đồ, bao gồm:
>> Xem thêm: Xét nghiệm tinh dịch đồ bao lâu có kết quả? Kéo dài khi nào xong?
Tiêu chuẩn về kết quả tinh dịch đồ WHO năm 2021 đưa ra dựa trên một nhóm nam giới đã có con bằng cách thụ thai tự nhiên trong vòng một năm hoặc ít hơn (1). Qua các năm, các giá trị tham chiếu này có thể thay đổi, nhưng tiêu chuẩn về nồng độ tinh trùng và thể tích tinh dịch vẫn được giữ nguyên trong thời gian dài.
| Tham số | Tiêu chuẩn tham chiếu |
| Thể tích | từ 1,4ml trở lên |
| Tổng số lượng | 39 triệu trở lên |
| Độ pH | lớn hơn 7.2 |
| Hình thái | 4% trở lên |
| Sức sống | trên 58% tinh trùng sống |
| Độ di động | trên 30% |
Sau khi thu được mẫu tinh dịch của người nam, kết quả xét nghiệm sẽ có trong vòng 2 giờ và tùy thuộc vào điều kiện của cơ sở xét nghiệm. Có khá nhiều yếu tố cần xem xét khi đọc kết quả tinh dịch đồ, từ đó bác sĩ sẽ kết luận từng vấn đề sau:
Kết quả tinh dịch đồ bình thường sẽ đánh giá qua các thông số sau:
Các thuật ngữ cần biết đối với các trường hợp kết quả tinh dịch đồ bất thường như sau:
Kết quả tinh dịch đồ vô sinh nghĩa là không có tinh trùng trong mẫu tinh dịch sau 2 lần xét nghiệm tinh dịch đồ thường cách nhau 2 tuần. Nếu không tìm thấy tinh trùng trong tinh dịch, phần tinh lỏng hay toàn bộ tinh dịch thu được cần được quay ly tâm (600 vòng/phút trong 15 phút). Cặn lắng sau ly tâm cần được khảo sát vi thể tìm tinh trùng.
Theo Chan (2010), điều quan trọng là không chỉ dựa vào kết quả tinh dịch đồ để xác định chính xác khả năng sinh sản. Ngay cả khi các thông số đạt chuẩn tham khảo của WHO, vẫn cần phải kết hợp với bệnh sử chi tiết và khám lâm sàng kỹ lưỡng để loại trừ các yếu tố hiếm muộn nam có thể điều trị được. Tinh dịch đồ, mặc dù là xét nghiệm phổ biến nhất trong khảo sát hiếm muộn nam, nhưng nếu không kết hợp với các yếu tố lâm sàng khác, giá trị tiên lượng về khả năng thụ thai tự nhiên hoặc hỗ trợ sinh sản vẫn còn hạn chế.
Khi nhận phiếu kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ, bác sĩ sẽ dựa vào các chỉ số để đánh giá tình trạng tinh dịch và tinh trùng của người nam có bình thường hay không, từ đó xây dựng phương án điều trị phù hợp.
Ý nghĩa các chỉ số quan trọng trong phiếu kết quả, bao gồm:
Cho biết tỷ lệ tinh trùng đang di chuyển về phía trước để thụ tinh, bao gồm:
Mẫu tinh dịch có số lượng tinh trùng bất thường về hình thái bao gồm đầu to, đầu nhỏ, đuôi xoắn hoặc các dị dạng khác có thể làm giảm khả năng sống sót bên trong môi trường âm đạo và bơi đến thụ tinh với trứng.
Tỷ lệ phần trăm tinh trùng sống trong mẫu tinh dịch. Tỷ lệ sống càng cao cho thấy sức khoẻ tinh trùng càng tốt và tăng tỷ lệ thụ thai thành công.
Cho biết mức độ axit hay kiềm của mẫu tinh dịch. Khi tinh dịch có độ pH bất thường có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sống, sự di chuyển của tinh trùng, cũng như gợi ý có các bệnh lý viêm nhiễm hay di truyền kèm theo.
Thể hiện khả năng sản xuất tinh dịch của nam giới, được đo bằng đơn vị mililit (ml)
Số lượng tinh trùng tìm thấy được trên mỗi ml tinh dịch.
Cho thấy nam giới có dấu hiệu viêm hoặc nhiễm trùng.
Hiểu rõ về các thuật ngữ y khoa liên quan đến phân tích tinh dịch đồ, có thể giúp người bệnh có thể đọc và hiểu kết quả của mình một cách chính xác hơn.
Asthenozoospermia là một thuật ngữ y khoa được sử dụng để mô tả tình trạng tinh trùng yếu và di động kém. Khi một người đàn ông được chẩn đoán mắc phải Asthenozoospermia, điều này có nghĩa phần lớn tinh trùng trong mẫu tinh dịch của anh ta không có khả năng di chuyển tiến tới hiệu quả.
Đây là thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng tinh trùng có hình thái bất thường ở đầu, thân hoặc đuôi. Tinh trùng dị dạng có thể gặp khó khăn trong việc xâm nhập và thụ tinh với trứng, từ đó làm giảm khả năng sinh sản.
Cryptozoospermia là tình trạng tinh trùng hiện diện trong tinh dịch với số lượng cực kỳ thấp, đến mức chỉ có thể phát hiện được vài “tinh binh” sau khi các kỹ thuật viên xử lý qua ly tâm và gạn lọc trong phòng thí nghiệm. Đây còn được gọi là tình trạng “vô tinh ảo”, bởi có rất ít tinh trùng trong mẫu tinh dịch nên việc tìm kiếm khó khăn và có thể bị bỏ sót.
Azoospermia là tình trạng không có tinh trùng trong tinh dịch khi xuất tinh. Đây được xem là nguyên nhân nghiêm trọng dẫn đến vô sinh ở nam giới. Azoospermia được chia thành hai loại chính, gồm:
Oligozoospermia dùng để chỉ tình trạng số lượng tinh trùng thấp trong tinh dịch, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như di truyền, lối sống hoặc các yếu tố từ môi trường sống.
Khi nhận được kết quả tinh dịch đồ bất thường, bác sĩ sẽ tiến hành chỉ định bệnh nhân thực hiện các xét nghiệm bổ sung để xác định rõ nguyên nhân, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp nhất. Các xét nghiệm bổ sung, bao gồm:
Siêu âm bìu là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn. Quá trình này giúp bác sĩ kiểm tra cấu trúc bên trong của bìu, bao gồm tinh hoàn, mào tinh hoàn và các cấu trúc kế cận xem có bất thường hay không thông qua hình ảnh siêu âm.
Các xét nghiệm nội tiết tố bao gồm kiểm tra nồng độ hormone do tuyến yên và tinh hoàn sản xuất. Những hormone này đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất tinh trùng và phát triển giới tính.
Xét nghiệm nước tiểu sau xuất tinh thường được chỉ định thực hiện khi nghi ngờ có hiện tượng xuất tinh ngược dòng để xem xét có tinh trùng trong nước tiểu hay không. Trong trường hợp này, tinh trùng sẽ đi ngược vào bàng quang thay vì ra ngoài dương vật và xuất qua lỗ niệu đạo.
Kết quả tinh dịch đồ bất thường có thể liên quan đến các vấn đề di truyền. Xét nghiệm di truyền giúp phát hiện những thay đổi bất thường trong nhiễm sắc thể Y có thể liên quan đến các bệnh di truyền, chẳng hạn như hội chứng Klinefelter.
Kết quả từ xét nghiệm di truyền giúp định hướng các biện pháp can thiệp hoặc tư vấn di truyền cho các cặp đôi đang có kế hoạch có con để tránh di truyền sang thế hệ sau.
Trong trường hợp các xét nghiệm khác không làm sáng tỏ nguyên nhân của kết quả tinh dịch đồ bất thường, sinh thiết tinh hoàn có thể được chỉ định. Quá trình này cho thấy việc sản xuất tinh trùng có bình thường hay không, nhưng thủ thuật này hiện ít áp dụng trên lâm sàng.
Siêu âm qua ngã trực tràng là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh giúp kiểm tra tuyến tiền liệt, túi tinh và ống dẫn tinh có hay không tình trạng tắc nghẽn khiến tinh trùng không thể đi vào tinh dịch.
Để đảm bảo tính chính xác của kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ, tinh dịch sau khi thu được cần được kiểm tra nhanh trong vòng 15-30 phút trước khi tinh dịch bị ly giải hết và có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh dịch. Nam giới sẽ được hướng dẫn vào phòng riêng và lấy mẫu tinh dịch bằng phương pháp thủ dâm, sau đó đựng tinh dịch trong hộp đựng vô trùng.
Trước và trong khi thực hiện quá trình lấy mẫu, nam giới nên lưu ý một số điều sau:
>> Xem thêm khuyến cáo: Xét nghiệm tinh dịch đồ cần kiêng quan hệ bao lâu?
Hầu hết, các nghiên cứu đều ủng hộ việc áp dụng lối sống lành mạnh, điều chỉnh chế độ dinh dưỡng để cải thiện chất lượng tinh trùng. Trong trường hợp, chất lượng tinh trùng bị suy giảm do các yếu tố về bệnh lý, bác sĩ Đặng Tuấn Anh khuyến nghị cánh mày râu cần đi thăm khám nam khoa tại các bệnh viện có đơn vị Nam khoa, hiếm muộn nam để thăm khám, thực hiện các xét nghiệm cần thiết để có điều trị chuyên sâu.
Một số biện pháp có thể được áp dụng giúp nam giới cải thiện chất lượng cũng như số lượng tinh trùng, bao gồm:
Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng và số lượng tinh trùng. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng các loại thực phẩm giàu chất chống oxy hoá như trái cây tươi, rau xanh, nguồn protein lành mạnh từ hải sản, các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt có thể hỗ trợ sức khỏe sinh sản hiệu quả. Đặc biệt, kẽm, selen và các loại vitamin A,D,C,E đã được chứng minh là có tác dụng tích cực đến số lượng và chất lượng tinh trùng.
Nam giới nên lựa chọn các bài tập cường độ vừa phải như chạy bộ, bơi lội hoặc đạp xe có thể cải thiện lưu thông máu đến các cơ quan sinh sản, từ đó duy trì sức khoẻ sinh sản một cách tốt nhất.
Lưu ý: Một số hoạt động thể chất nặng có cường độ cao có thể làm tăng nhiệt độ ở bìu, gây ra những tác động tiêu cực đến tinh trùng… do đó nam giới nên lựa chọn các bài tập phù hợp với thể lực, và cường độ hợp lý.
Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khoẻ tổng thể, hồi phục năng lượng một cách tốt nhất. Chính vì thế, việc ngủ đủ giấc, ít nhất 8 tiếng/ngày có thể hỗ trợ tái tạo và cân bằng hormone trong cơ thể, từ đó cải thiện khả năng sản xuất tinh trùng hiệu quả hơn.
Rượu bia và các chất kích thích đã được chứng minh có tác động tiêu cực đến chất lượng tinh trùng. Việc giảm bớt lượng rượu bia tiêu thụ vào cơ thể đồng thời tránh xa chất kích thích không chỉ cải thiện chất lượng tinh trùng mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể.
Thuốc lá có chứa hàng ngàn hợp chất có hại gây tổn thương tế bào tinh trùng. Bỏ thuốc lá không chỉ giúp nam giới tăng cường sức khoẻ tinh trùng mà còn cải thiện chức năng phổi và tránh các nguy cơ mắc bệnh về tim mạch.
Đối với những trường hợp kết quả tinh dịch đồ cho thấy nhiều vấn đề nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp điều trị bổ sung như liệu pháp hormone, phẫu thuật hoặc các biện pháp hỗ trợ sinh sản trong trường hợp nam giới đang mong con. Việc tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ và theo dõi sức khỏe thường xuyên là rất quan trọng để đạt được hiệu quả điều trị tối ưu.
Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh (IVFTA) với đội ngũ chuyên gia, bác sĩ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại, tự hào là một trong những địa chỉ hàng đầu cung cấp dịch vụ xét nghiệm tinh dịch đồ chính xác và thủ tục nhanh gọn.
Tại đây, những vấn đề “khó nói” của các quý ông sẽ được các chuyên gia lắng nghe, kiểm tra và xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa, tùy theo thể trạng và từng vấn đề điều trị của mỗi bệnh nhân.
>> Xem thêm: Làm xét nghiệm tinh dịch đồ ở đâu tại tpHCM? Địa chỉ nào uy tín?
Để đặt lịch thăm khám và thực hiện xét nghiệm tinh dịch đồ tại Trung tâm IVF Tâm Anh, quý khách hàng có thể liên hệ đến thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hiểu rõ cách đọc kết quả tinh dịch đồ cùng ý nghĩa của các thông số quan trọng trong phiếu xét nghiệm có thể giúp nam giới có cái nhìn chính xác hơn về sức khỏe sinh sản của bản thân, từ đó lắng nghe tư vấn của bác sĩ để đưa ra các quyết định chính xác về các bước điều trị tiếp theo.
