Khả năng sinh sản của nam giới thường được phản ánh rõ nhất qua chất lượng tinh trùng. Theo đó, tinh trùng yếu là tình trạng số lượng, chất lượng và độ di động của tinh trùng bị suy giảm, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe sinh sản. Việc hiểu rõ nguyên nhân tinh trùng yếu và các yếu tố nguy cơ sẽ giúp nam giới chủ động phòng ngừa, giảm nguy cơ mắc bệnh để đảm bảo sức khỏe và bảo tồn khả năng sinh sản.
Nam giới được chẩn đoán tinh trùng yếu khi kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ cho thấy chất lượng tinh trùng bị suy giảm, trong đó, tỷ lệ tinh trùng di động dưới 75% và tỷ lệ tinh trùng chết cao hơn 25%. Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe sinh sản, làm giảm khả năng tinh trùng có thể thụ tinh với trứng, từ đó giảm tỷ lệ mang thai tự nhiên. Nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, nam giới có thể đối mặt với nguy cơ vô sinh.
Ngoài những ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản, tình trạng tinh trùng yếu còn gây tác động xấu đến tâm lý. Nhiều nam giới cảm thấy tự ti, áp lực, thậm chí mặc cảm về khả năng sinh sản của mình. Những cảm xúc tiêu cực này có thể gây ra xung đột hoặc làm rạn nứt mối quan hệ vợ chồng, ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình.
Mặc dù tinh trùng yếu không phải là bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng, nhưng tình trạng này có thể để lại nhiều hệ lụy lớn về thể chất, tinh thần và hạnh phúc gia đình. Vì vậy, nam giới cần chú ý thăm khám ngay khi có dấu hiệu tinh trùng yếu bất thường, tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ để cải thiện tình trạng kịp thời.
Có nhiều nguyên nhân đã được xác định có thể gây ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng, bao gồm nguyên nhân bệnh lý và môi trường, cụ thể như sau:
Giãn tĩnh mạch thừng tinh là tình trạng van điều chỉnh lưu lượng máy của đám rối tĩnh mạch tinh vùng bìu bị suy yếu, dẫn đến tình trạng dồn, ứ máu, khiến các tĩnh mạch bị phình, giãn quá mức, cản trở dòng máu về tinh hoàn. Đây là nguyên nhân phổ biến gây suy giảm số lượng, chất lượng và khả năng di động của tinh trùng, dẫn đến tình trạng tinh trùng yếu.
Viêm tinh hoàn, viêm mào tinh và các bệnh lây qua đường tình dục (HIV, lậu, giang mai…) là một số tình trạng nhiễm trùng phổ biến ở hệ thống sinh dục gây ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh tinh hoặc tạo ra sẹo cản trở quá trình vận chuyển tinh trùng. Biến chứng lâu dài của các bệnh lý viêm nhiễm này được cho là gây suy giảm chất lượng tinh trùng và giảm khả năng thụ thai tự nhiên. (1)
Xuất tinh ngược dòng là hiện tượng tinh dịch thay vì được xuất ra ngoài qua dương vật thì lại chảy ngược vào bàng quang. Nguyên nhân có thể do người nam mắc bệnh tiểu đường, chấn thương cột sống hoặc có tiền sử phẫu thuật bàng quang, tuyến tiền liệt hoặc niệu đạo.
Hiện tượng xuất tinh ngược dòng làmtinh trùng xuất hiện trong nước tiểu thay vì trong tinh dịch, gây khó khăn cho quá trình thụ thai tự nhiên.
Được xếp vào loại miễn dịch đặc hiệu, kháng thể kháng tinh trùng là các tế bào của hệ thống miễn dịch nhầm lẫn tinh trùng là tác nhân ngoại lai có hại và cố gắng tiêu diệt tinh trùng. Các kháng thể này làm cản trở quá trình di chuyển, thụ tinh cùng với trứng, giảm khả năng thụ thai hoặc đôi khi gây sẩy thai sớm.
Nam giới bị ung thư cũng là nguyên nhân gây ảnh hưởng trực tiếp đến cơ quan sinh sản của nam giới, làm gián đoạn quá trình sinh tinh và suy giảm chất lượng tinh trùng.
Tinh hoàn ẩn là tình trạng tinh hoàn không di chuyển xuống vùng bìu mà nằm ở vị trí khác như ổ bụng, ống bẹn,… Đây là tình trạng cấu trúc tinh hoàn bị thay đổi, dẫn đến quá trình sinh tinh không diễn ra, từ đó làm giảm khả năng sinh sản của nam giới.
Ống dẫn tinh bị khiếm khuyết do chấn thương, có sẹo sau phẫu thuật, nhiễm trùng hoặc dị tật gây cản trở quá trình di chuyển của tinh trùng. Đây được xem là một trong những nguyên nhân tinh trùng yếu phổ biến ở nam giới.
Bác sĩ Vinh – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh cho biết, các rối loạn di truyền về nhiễm sắc thể như hội chứng Klinefelter, hội chứng Jacobs ( hội chứng siêu nam)… gây ra sự phát triển bất thường ở cơ quan sinh sản nam và có thể dẫn đến vô sinh.
Bệnh celiac – một dạng rối loạn tiêu hóa do nhạy cảm với gluten được cho là có thể gây vô sinh ở nam giới.
Các loại thuốc điều trị ung thư, thuốc hướng thần, thuốc hạ huyết áp hoặc steroid tổng hợp gây nhiều tác động trực tiếp đến các tế bào chuyển hóa, đồng thời ức chế quá trình sinh tinh, gây ra các vấn đề ở tinh trùng, trong đó có tinh trùng yếu. Thực tế cho thấy hầu hết các phác đồ điều trị ung thư đều gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình sản xuất tinh trùng và dẫn đến tình trạng vô tinh tạm thời.
Một số phẫu thuật trước đó tại vùng chậu, bẹn, bìu có thể ảnh hưởng tinh trùng ở nam giới, bao gồm điều trị thoát vị bẹn, phẫu thuật bìu hoặc tinh hoàn, phẫu thuật tuyến tiền liệt…
Nam giới làm việc trong môi trường phải tiếp xúc thường xuyên với các hóa chất công nghiệp như thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ và các hóa chất khác là nguyên nhân gây suy giảm chất lượng tinh trùng, tăng nguy cơ tinh trùng yếu và nhiều vấn đề bất thường khác ở tinh trùng.
Nhiễm độc từ một số kim loại nặng như chì, thủy ngân, cadmium… có thể làm gián đoạn quá trình sinh tinh, ảnh hưởng khả năng vận động và tỷ lệ sống sót của tinh trùng, dẫn đến tình trạng tinh trùng yếu, thậm chí khiến nam giới đối mặt với nguy cơ vô sinh cao.
Tiếp xúc với bức xạ hoặc tia X ở cường độ cao có thể khiến các tế bào sinh tinh bị ảnh hưởng, tác động đến khả năng sinh tinh ở nam giới. Hơn nữa, đây còn là tác nhân gây tổn thương nhiễm sắc thể ở tinh trùng, tăng nguy cơ bất thường ở thế hệ sau. Chính vì thế, những trường hợp nam giới trước khi xạ trị ung thư được khuyến nghị trữ đông tinh trùng nhằm bảo tồn chức năng sinh sản.
Bên cạnh các nguyên nhân như tuổi tác, bệnh lý và môi trường, lối sống không lành mạnh cũng được xem là yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ tinh trùng yếu ở nam giới.
Thông thường, nhiệt độ ở bìu luôn thấp hơn thân nhiệt từ 2-3 độ C để đảm bảo quá trình sinh tinh có thể diễn ra bình thường. Tuy nhiên, một số nam giới làm các công việc đặc thù như đầu bếp, tài xế lái xe đường dài hoặc điều kiện làm việc phải ngồi lâu trong thời gian dài có thể khiến nhiệt độ ở bìu tăng lên, dẫn đến gián đoạn quá trình sinh tinh và chất lượng tinh trùng bị suy giảm.
Bên cạnh đó, điện thoại di động, laptop và nhiều thiết bị khác có sinh ra từ trường tần số cao có thể gián tiếp dẫn đến hiện tượng tinh trùng yếu. Do đó, các chuyên gia luôn khuyến nghị nam giới không nên đặt điện thoại trong túi quần hoặc đặt laptop trên đùi khi làm việc suốt thời gian dài.
Sử dụng ma túy không chỉ là hành vi trái pháp luật mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây tinh trùng yếu ở nam giới. Những chất này có thể làm giảm số lượng, độ di động và hình thái tinh trùng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của nam giới.
Nhiều nam giới lạm dụng thức uống có cồn như rượu, bia không những gây hại đến sức khỏe tổng thể mà còn giảm nồng độ testosterone, ảnh hưởng quá trình sinh tinh, lâu dần có thể dẫn đến “bất lực” hoặc vô sinh.
Nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh đàn ông hút thuốc lá có nguy cơ mắc các bệnh về sức khỏe sinh sản cao hơn nhiều so với nam giới không hút thuốc. Ngoài ra, các chất có trong thuốc lá còn gây cản trở chức năng của hệ hệ thống mạch máu trong cơ quan sinh sản, đây là một trong các tác nhân chủ yếu gây tình trạng rối loạn cương dương ở nam giới.
Nam giới lo lắng, căng thẳng và mệt mỏi kéo dài có thể dẫn đến trầm cảm. Tình trạng này khiến nồng độ testosterone suy giảm, lượng tinh trùng ít hơn và ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng vận động của tinh trùng.
Béo phì có thể làm suy giảm khả năng sinh sản theo nhiều cách, bao gồm tác động trực tiếp đến chất lượng tinh trùng và giảm nồng độ testosterone trong cơ thể. Ngoài ra, béo phì còn gây ra các vấn đề về sức khỏe tổng thể như tiểu đường, cao huyết áp, tim mạch…
Với những nam giới thuộc nhóm nguy cơ cao bị tinh trùng yếu, những biện pháp dưới đây có thể giúp nam giới cải thiện sức khỏe tinh trùng cũng như giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
Việc phơi nhiễm với các hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ, kim loại nặng và nhiều chất độc hại khác có khả năng ảnh hưởng đến số lượng cũng như suy giảm chất lượng tinh trùng. Do đó, nếu nam giới phải làm việc trong môi trường nhiều chất độc hại, cần cẩn trọng trang bị quần áo và trang bị bảo hộ để hạn chế thấp nhất việc tiếp xúc nhiều với các tác nhân này.
Bên cạnh đó, tiếp xúc với bức xạ hoặc tia X, đặc biệt trong các liệu pháp điều trị ung thư cũng là tác nhân gây tổn thương nhiễm sắc thể của tinh trùng. Để tránh những tác động tiêu cực đến tinh trùng, nam giới nên thực hiện trữ đông tinh trùng trước khi xạ trị ung thư để bảo tồn chức năng sinh sản.
Tình trạng tinh trùng yếu do lối sống không lành mạnh có thể được cải thiện nếu nam giới từ bỏ từ bỏ thuốc lá, hạn chế sử dụng rượu bia và tránh xa các chất kích thích. Đồng thời, việc áp dụng chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng, giàu chất chống oxy hóa và luyện tập thể dục thường xuyên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe sinh sản. Bên cạnh đó, việc duy trì cân nặng khỏe mạnh cũng giúp cân bằng nội tiết tố của cơ thể, giảm thiểu các nguy cơ mắc bệnh về tim mạch, tiểu đường…
Quản lý căng thẳng và giảm stress cũng là yếu tố không thể thiếu trong việc duy trì sức khỏe sinh sản. Một số hoạt động tốt cho sức khỏe tinh thần nam giới có thể tham khảo như yoga, thiền, đi bộ hoặc tham gia các hoạt động giải trí yêu thích.
Đối với những người có nguy cơ cao bị tinh trùng yếu, việc tự theo dõi tình trạng sức khỏe sinh sản sẽ giúp nam giới phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, từ đó chủ động thăm khám để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ, bao gồm xét nghiệm tinh dịch đồ và kiểm tra các chỉ số khác cũng giúp đánh giá tình trạng tinh trùng và phát hiện sớm các nguy cơ tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Nếu nam giới thuộc nhóm đối tượng có nguy cơ bị tinh trùng yếu và đang có kế hoạch sinh con, việc thăm khám sớm là rất cần thiết để các bác sĩ chuyên khoa giúp bạn đánh giá chính xác tình trạng sức khỏe sinh sản ở cả hai vợ chồng. Từ đó phát hiện sớm nguy cơ tiềm ẩn, hướng dẫn phác đồ điều trị phù hợp.
Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định nam giới thực hiện lấy tinh trùng từ mào tinh hoặc tinh hoàn để phục vụ các chu kỳ hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI). Đây đều là những phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại với tỷ lệ thành công cao trong trường hợp nam giới bị yếu tinh trùng nghiêm trọng, giúp nhiều cặp vợ chồng hiếm muộn hiện thực hóa giấc mơ có con.
>> Xem thêm:
Bác sĩ Vinh khuyến cáo, việc thăm khám sớm không chỉ giúp phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường tiềm ẩn nguy cơ tác động tiêu cực đến sức khỏe sinh sản mà còn tăng tỷ lệ thành công cho quá trình điều trị. Đặc biệt, trong trường hợp vợ chồng đang có kế hoạch sinh con, việc thăm khám và kiểm tra sớm tại các cơ sở y tế hoặc bệnh viện có chuyên khoa hiếm muộn sẽ giúp các cặp đôi điều trị sớm và thành công đón bé yêu khỏe mạnh về nhà.
Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh (IVF Tâm Anh) với đội ngũ chuyên gia, bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, cùng hệ thống máy móc trang thiết bị hiện đại hỗ trợ tốt nhất quá trình thăm khám và điều trị. Đồng thời, IVF Tâm Anh tự hào đơn vị tiên phong làm chủ những kỹ thuật hỗ trợ sinh sản tiên tiến nhất cùng phác đồ điều trị cá thể hóa tùy theo thể trạng cũng như từng vấn đề điều trị của khách hàng.
Để đặt lịch thăm khám và nhận tư vấn chi tiết về quá trình điều trị tinh trùng yếu tại Trung tâm IVF Tâm Anh, quý khách có thể liên hệ đến thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại các nguyên nhân tinh trùng yếu ở nam giới có thể xuất phát từ tuổi tác, bệnh lý, môi trường sống và nhiều yếu tố nguy cơ khác. Do đó, nam giới cần nâng cao ý thức bảo vệ sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe sinh sản bằng cách thay đổi lối sống lành mạnh, tránh xa các tác nhân gây yếu tinh trùng và chủ động thăm khám định kỳ để phát hiện sớm các nguy cơ tiềm ẩn, từ đó lên kế hoạch điều trị kịp thời.
