Tinh dịch là thành phần không thể thiếu trong việc duy trì khả năng sinh sản của nam giới. Tinh dịch được giải phóng trong quá trình xuất tinh và tạo môi trường sống cho tinh trùng có thể tiến sâu hơn vào môi trường âm đạo nữ giới để gặp trứng, tăng tỷ lệ thụ thai thành công.
Tinh dịch (tên tiếng Anh là Semen) là chất dịch màu trắng đục được tiết ra từ cơ quan sinh dục nam khi đạt cực khoái, thông qua niệu đạo của dương vật. Trong mỗi lần xuất tinh, tinh dịch không chỉ chứa tinh trùng, mà còn có hỗn hợp các dịch từ nhiều tuyến khác nhau trong hệ sinh sản, bao gồm tuyến tiền liệt, túi tinh, và tuyến hành niệu đạo (Cowper). Tinh dịch bình thường có độ sệt như thạch ngay sau khi xuất tinh và sẽ hóa lỏng sau khoảng 10-15 phút.
Trong mỗi lần xuất tinh, một nam giới khỏe mạnh có thể giải phóng từ 200 đến 500 triệu tinh trùng trong khoảng 2-5 ml tinh dịch. Tuy nhiên, duy nhất 1 tinh trùng có thể thụ tinh với trứng nếu điều kiện thuận lợi. Tinh dịch không chỉ có chức năng bảo vệ tinh trùng mà còn giúp tạo điều kiện thuận lợi cho tinh trùng di chuyển trong đường sinh sản của phụ nữ. (1)
Tinh dịch chủ yếu được tạo ra bởi các tuyến sinh dục nam bao gồm tuyến tiền liệt, tuyến hành niệu đạo và các tuyến sinh dục khác. Trong đó, có khoảng 46 – 80% tinh dịch được tạo ra bởi túi tinh, 13 – 33% bởi tuyến tiền liệt, 5% từ tinh hoàn và mào tinh hoàn, 2 – 5% từ tuyến hành niệu đạo và niệu đạo.
Tinh trùng được sinh ra từ ống sinh tinh nằm trong tinh hoàn. Từ đây, tinh trùng di chuyển qua mào tinh để hoàn thiện quá trình trưởng thành. Khi xuất tinh, tinh trùng sẽ được trộn với dịch tiết từ túi tinh và tuyến tiền liệt, tạo thành hỗn hợp tinh dịch. Hỗn hợp này giúp pha loãng nồng độ tinh trùng và tạo môi trường thuận lợi, bảo vệ tinh trùng cũng như giúp tinh trùng di chuyển dễ dàng hơn trong hệ sinh sản nữ giới, đặc biệt trong môi trường âm đạo. (2)
Ngoài các dịch tiết từ túi tinh và tuyến tiền liệt, một lượng nhỏ chất nhầy cũng được tiết ra từ tuyến hành niệu đạo. Chất nhầy này có tác dụng bôi trơn đường niệu đạo, hỗ trợ cho quá trình xuất tinh diễn ra thuận lợi hơn.
Trong quá trình xuất tinh, chất lỏng từ tuyến tiền liệt và túi tinh tạo nên lượng tinh tương có trong tinh dịch, giúp cung cấp môi trường dinh dưỡng và bảo vệ tinh trùng trong suốt hành trình đi qua đường sinh sản nữ giới.
Môi trường bình thường của âm đạo là môi trường “thù địch” với các tế bào tinh trùng vì có tính axit, nhớt và chứa nhiều tế bào miễn dịch. Do đó, các thành phần trong tinh tương tinh dịch giúp tinh trùng dễ dàng di chuyển tiến sâu vào trong âm đạo để gặp trứng và thụ tinh.
Trên thực tế, tính chất tinh dịch của mỗi người sẽ khác nhau tùy thuộc vào chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt và tần suất xuất tinh. Thông thường, tinh dịch có màu trắng đục, có mùi clo và vị ngọt nhẹ do có chứa fructose. Tuy nhiên, nếu tinh dịch có mùi tanh hoặc hôi có thể là gợi ý cho tình trạng nhiễm trùng, người nam cần đến thăm khám bác sĩ ngay khi phát hiện để được kiểm tra và hướng dẫn điều trị kịp thời.
Trung bình, thể tích tinh dịch sau khi xuất tinh của nam giới khoảng 2 – 5ml và chứa khoảng 200 – 300 triệu “tinh binh” được giải phóng ra ngoài. Hai yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến thể tích tinh dịch là tình trạng cơ thể mất nước và tần suất xuất tinh trước đó.
Để đảm bảo thực hiện tốt những nhiệm vụ quan trọng trong việc duy trì khả năng sinh sản nam giới, bên trong tinh dịch có chứa những thành phần sau:
Tinh trùng là thành phần quan trọng nhất trong tinh dịch, có vai trò chủ đạo trong việc thụ tinh với trứng để tạo thành hợp tử và bắt đầu quá trình hình thành phôi thai.
Tinh trùng sau khi được sản xuất tại tinh hoàn, cụ thể là trong các ống sinh tinh sẽ bắt đầu di chuyển đến mào tinh vào ống dẫn tinh trước khi trưởng thành sau đó trộn với chất lỏng từ túi tinh, tuyến tiền liệt và tuyến hành niệu đạo để tạo thành tinh dịch, từ đó sẵn sàng để xuất ra ngoài. (3)
Tinh trùng không chỉ là các tế bào sinh sản bình thường mà còn mang những thông tin di truyền quan trọng đến thế hệ sau.
Đường, đặc biệt là fructose là thành phần chủ yếu của tinh dịch, cung cấp nguồn năng lượng cần thiết cho tinh trùng sống sót và di chuyển trong môi trường âm đạo đến lúc gặp trứng. Fructose được tiết ra bởi túi tinh và các chất khác tạo nên khoảng 70% thể tích tinh dịch, đồng thời cũng làm cho tinh dịch có vị ngọt nhẹ.
Bên trong tinh dịch có chứa nhiều loại protein đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cấu trúc và cung cấp năng lượng cho các chức năng của tinh trùng. Ngoài ra, các amin cơ bản như putrescine, spermine và cadaverine chịu trách nhiệm về mùi và vị của tinh dịch. Các bazơ kiềm này đóng vai trò giúp tinh trùng chống lại môi trường axit của âm đạo, bảo vệ DNA bên trong tinh trùng khỏi sự biến tính axit.
Những khoáng chất thiết yếu cho khả năng di chuyển của tinh trùng bao gồm kali, magie, selen, kẽm… là thành phần không thể thiếu trong tinh dịch. Trong đó, kẽm có tác dụng giúp ổn định chromatin chứa DNA trong tế bào tinh trùng. Thiếu kẽm không những ảnh hưởng xấu đến quá trình sinh tinh mà còn giảm khả năng sinh sản do tinh trùng bị giảm chất lượng.
Về cơ bản, bên trong tinh dịch mỗi lần xuất tinh đều có chứa các vitamin cần thiết như vitamin C, vitamin B12,…
Cũng giống với fructose, các hormone được gọi là prostaglandin là một trong những thành phần có trong tinh dịch được sản xuất từ túi tinh.
Ngoài các thành phần chính, tinh dịch còn chứa các enzyme phân giải protein, axit citric, phosphatase và lipid có vai trò tạo nên môi trường ổn định cho tinh trùng hoạt động, đồng thời bảo vệ chúng khỏi sự tấn công của hệ miễn dịch bên trong âm đạo nữ giới và các yếu tố môi trường khắc nghiệt khác.
Khi nhắc đến tinh dịch, hầu hết mọi người thường nghĩ ngay đến chất lỏng của nam giới tiết ra khi xuất tinh. Tuy nhiên, thuật ngữ “tinh dịch” cũng có thể được đề cập đến chất lỏng tiết ra từ âm đạo nữ giới lúc đạt cực khoái, tuy nhiên “tinh dịch” của nữ giới không mang ý nghĩa và chức năng giống tinh dịch của nam giới.
Tinh dịch của nam giới là hỗn hợp nhiều thành phần quan trọng được tiết ra từ các tuyến sinh dục nam, bao gồm tuyến tiền liệt, túi tinh và tuyến Cowper. Với vai trò cung cấp môi trường dinh dưỡng cần thiết, đồng thời bảo vệ tinh trùng khỏi môi trường axit của âm đạo, từ đó thuận lợi bơi đến tử cung và thụ tinh khi gặp được trứng.
Những đặc điểm đặc trưng của tinh dịch nam giới, bao gồm màu trắng đục hoặc hơi vàng, có độ nhớt nhất định và hóa lỏng sau 10 – 15 phút sau khi xuất tinh.
“Tinh dịch” của nữ giới là lượng chất lỏng xuất ra từ lỗ niệu đạo khi nữ giới đạt cực khoái hoặc được kích thích trong khi giao hợp. Theo đó, các chuyên gia đã cho rằng, khi sinh hoạt tình dục, không chỉ nam giới xuất tinh mà cả nữ giới cũng có thể. Tuy nhiên, một số phụ nữ có thể không nhận ra mình đã “xuất tinh”, một nghiên cứu được công bố vào năm 2017 cho thấy chỉ có khoảng 70% phụ nữ biết được rằng mình đã “xuất tinh” khi quan hệ tình dục.
Khác với nam giới, tinh dịch của chị em bắt nguồn từ tuyến Skene (tuyến cận niệu đạo) nằm dọc theo thành âm đạo, gần niệu đạo. Hiện tượng “xuất tinh” ở nữ giới không chỉ giới hạn ở cực khoái, một số phụ nữ cho biết họ “xuất tinh” khi bị kích thích tình dục.
Một số biểu hiện đặc trưng của tinh dịch khỏe mạnh, bao gồm:
Bác sĩ Nguyễn Công Danh cho biết, tinh dịch không chỉ là yếu tố quan trọng trong việc duy trì khả năng sinh sản của nam giới mà còn là dấu hiệu cảnh báo sớm nhất cho các vấn đề nghiêm trọng ở đường sinh dục.
Trong trường hợp, nam giới nhận thấy tinh dịch của mình có những dấu hiệu khác với những dấu hiệu bình thường kể trên, hãy nhanh chóng đến bệnh viện hoặc các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, kiểm tra xác định tác nhân gây bệnh, từ đó có biện pháp điều trị kịp thời, giảm thiểu nguy cơ tiêu cực đến sức khỏe sinh sản có thể khiến nam giới đối mặt với tình trạng vô sinh, hiếm muộn.
Theo Hiệp hội Y học tình dục quốc tế (ISSM), thể tích tinh dịch trung bình khi xuất ra >=1.4ml. Nói một cách đơn giản, lượng tinh dịch này bằng một phần tư đến một thìa cà phê tinh dịch. Tuy nhiên, thể tích tinh dịch có thể thay đổi tùy theo chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt và tần suất xuất tinh của mỗi người.
Cả tinh dịch và tinh trùng đều được sản xuất hàng ngày trong cơ thể nam giới, theo đó một chu kỳ tái tạo đầy đủ phải mất khoảng 64 – 72 ngày, tuỳ vào độ tuổi, sức khoẻ, lối sống mà con số này có thể dao động ít hoặc nhiều.
Trong quá trình sản xuất tinh trùng, mỗi tinh hoàn sẽ tạo ra khoảng vài triệu tinh trùng mỗi ngày, như vậy với một người đàn ông khỏe mạnh có thể sản xuất ra 1.500 tinh trùng mỗi giây. Theo đó tinh dịch cũng sẽ liên tục được tái tạo để tạo thành một hỗn hợp đầy đủ các thành phần quan trọng và sẵn sàng cho việc xuất tinh, đồng thời phục vụ tốt nhất cho quá trình thụ thai.
Các yếu tố sau đây được cho là có ảnh hưởng đến chất lượng cũng như thời gian tái tạo tinh dịch:
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng các loại thực phẩm như quả hạch, rau có màu xanh đậm và các loại cá giàu axit béo omega-3 là những nhóm thực phẩm có lợi cho sức khỏe sinh sản nam giới nói chung và sức khỏe tinh dịch nói riêng.
Ngược lại, chế độ ăn nghèo dinh dưỡng, chứa quá nhiều đường và chất béo bão hoà như thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh… có thể làm tinh dịch suy giảm chất lượng đáng kể.
Trên thực tế, những người có thói quen hút thuốc lá và sử dụng chất kích thích đã được chứng minh bị giảm khả năng sinh sản đáng kể hơn so với những người không hút thuốc và có lối sống lành mạnh. Các chất độc hại này có thể ảnh hưởng xấu đến khả năng di chuyển của tinh trùng cũng như chất lượng tinh dịch.
Việc duy trì tập thể dục thể thao đều đặn và giữ cân nặng hợp lý không chỉ giúp tăng khả năng tuần hoàn máu, tăng cường mức độ testosterone mà còn giúp cải thiện tốt nhất sức khỏe sinh sản cho các quý ông.
Một số bệnh lý như nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm tuyến tiền liệt, viêm niệu đạo hoặc các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục có thể gây tắc nghẽn ở tuyến sinh dục, từ đó cản trở quá trình sinh tinh cũng như sản xuất tinh dịch. Điều trị kịp thời và quản lý tốt các bệnh lý này có thể giúp cải thiện chất lượng tinh dịch hiệu quả.
Có một số loại thuốc có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản cũng như chất lượng tinh dịch của nam giới, chẳng hạn như steroid hay các loại thuốc gây độc tế bào được sử dụng trong điều trị ung thư, hoặc cần sa, thuốc phiện,… Nam giới nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi có ý định sử dụng bất kỳ loại thuốc dài hạn nào có nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Khi nam giới càng lớn tuổi, số lượng và chất lượng tinh dịch thường giảm đi đáng kể. Điều này có thể dẫn đến giảm khả năng thụ thai và gây vô sinh ở nam giới. Mặc dù không thể ngăn chặn quá trình lão hoá, việc duy trì một lối sống lành mạnh và chế độ dinh dưỡng hợp lý có thể giúp làm chậm quá trình suy giảm chất lượng tinh dịch.
Theo Bác sĩ Công Danh, tinh dịch bất thường có thể là nguyên nhân gây ra các vấn đề về khả năng sinh sản ở nam giới hoặc gợi ý một số tình trạng sức khỏe nam khoa nghiêm trọng khác. Việc xác định nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị các vấn đề liên quan đến tinh dịch là vô cùng quan trọng, giúp ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm đến sức khỏe sinh sản, đồng thời giảm nguy cơ vô sinh hiếm muộn cho các quý ông từ giai đoạn sớm.
Hiện nay, phương pháp xét nghiệm tinh dịch đồ là phương pháp chẩn đoán tình trạng tinh dịch bất thường hiệu quả nhất. Đây còn là một trong những bước kiểm tra không thể thiếu cho các cặp vợ chồng khám tiền hôn nhân hoặc khám vô sinh hiếm muộn.
Sau khi thu được mẫu tinh dịch tươi của người nam qua phương pháp thủ dâm, các chuyên viên sẽ tiến hành soi tinh dịch dưới kính hiển vi có khả năng phóng đại lớn để quan sát lượng tinh dịch, màu sắc, độ sánh,… Qua đó có thể kiểm tra và đánh giá tình trạng tinh dịch bất thường. Ngoài ra, thông qua tinh dịch đồ cũng có thể phân tích hình dạng, đếm số lượng và đánh giá khả năng di chuyển của tinh trùng.
Một số tiêu chí đánh giá qua tinh dịch đồ, bao gồm:
Có rất nhiều cách để duy trì và cải thiện chất lượng tinh dịch khỏe mạnh, bao gồm thay đổi lối sống lành mạnh, áp dụng chế độ ăn uống khoa học, luyện tập thể dục thể thao, quản lý stress và tránh tiếp xúc với các tác nhân gây hại,… Cụ thể như sau:
Tinh dịch không chứa tinh trùng hay còn gọi là vô tinh (azoospermia) là tình trạng không có tinh trùng trong tinh dịch sau khi xuất tinh. Đây có thể là dấu hiệu của một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới. Azoospermia được chia thành hai loại chính:
Trong cả hai trường hợp, việc không có tinh trùng trong tinh dịch đòi hỏi sự đánh giá y tế kỹ lưỡng để xác định nguyên nhân và thảo luận về các lựa chọn điều trị có thể, bao gồm liệu pháp hormone, phẫu thuật hoặc các biện pháp hỗ trợ sinh sản khác.
Màu sắc của tinh dịch thường là trắng đục hoặc hơi vàng, nhưng nó có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Thay đổi màu sắc tinh dịch có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe khác nhau:
Nam giới nên xem xét việc gặp bác sĩ nếu nhận thấy bất kỳ thay đổi nào về số lượng, màu sắc, độ nhớt của tinh dịch. Một số dấu hiệu cảnh báo khác bao gồm:
Đánh giá y tế sớm có thể giúp xác định các vấn đề tiềm ẩn và cho phép điều trị kịp thời, từ đó cải thiện khả năng sinh sản và sức khỏe sinh sản tổng thể.
Nếu có nhu cầu thăm khám hoặc kiểm tra những dấu hiệu bất thường của tinh dịch, nam giới liên hệ đến Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh (IVF Tâm Anh) theo thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng, những thông tin từ bài viết trên đã giúp nam giới có cái nhìn tổng quan hơn về tinh dịch cũng như vai trò quan trọng đối với sức khỏe sinh sản phái mạnh. Nếu có bất kỳ thắc mắc hoặc băn khoăn nào về các triệu chứng “khó nói” ở đường sinh dục, nam giới đừng ngần ngại liên hệ đến Hotline Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được các chuyên gia – bác sĩ hàng đầu trong lĩnh vực Hỗ trợ sinh sản tư vấn và hỗ trợ sớm nhất.
