Sa tinh hoàn là tình trạng không hiếm gặp ở nam giới, không chỉ ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ mà còn tiềm ẩn nhiều vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản và nội tiết tố nam. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách chẩn đoán sớm sẽ giúp người bệnh chủ động theo dõi và điều trị kịp thời, hạn chế nguy cơ biến chứng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và sức khỏe nam giới.
Sa tinh hoàn hay còn được hiểu là xệ tinh hoàn, là tình trạng phần da bìu trở nên chảy xệ và kéo tinh hoàn xuống thấp hơn bình thường. Trên thực tế, đây là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa khi vùng da bìu bắt đầu giảm độ đàn hồi theo thời gian.
Trong đa số các trường hợp, tinh hoàn bị sa không phải là dấu hiệu vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu bìu có biểu hiện sưng to, biến dạng hoặc kèm theo cảm giác đau, người bệnh cần đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện có chuyên khoa để được thăm khám và có hướng xử trí kịp thời. (1)
Ngay cả ở nam giới trẻ tuổi, tinh hoàn cũng có xu hướng hơi sa nhẹ bắt đầu từ tuổi dậy thì. Theo thời gian và độ tuổi, tình trạng này sẽ dần trở nên rõ rệt hơn. Thông thường đến khoảng 50 tuổi, hầu hết nam giới đều nhận thấy tinh hoàn có sự thay đổi rõ rệt về độ chảy xệ so với thời trẻ. (2)
Vấn đề ở tinh hoàn này thường dễ nhận biết với các biểu hiện thay đổi về hình dáng và cảm giác ở vùng bìu, cụ thể như:
Tinh hoàn bị sa có thể là biểu hiện sinh lý bình thường, nhưng trong nhiều trường hợp đây lại là dấu hiệu tiềm ẩn các bệnh lý nam khoa nghiêm trọng. Việc hiểu rõ nguyên nhân và yếu tố nguy cơ giúp người bệnh chủ động thăm khám và điều trị hiệu quả.
Về mặt giải phẫu, tinh hoàn là cơ quan quan trọng đảm nhận hai chức năng chính là sản xuất tinh trùng và hormone testosterone giúp duy trì khả năng sinh sản và sinh lý ở nam giới. Tuy nhiên, để tinh hoàn có thể hoạt động hiệu quả, nhiệt độ tại tinh hoàn cần phải thấp hơn 37 độ C. Theo đó, các cơ bìu đóng vai trò kiểm soát nhiệt độ cho tinh hoàn bằng cách di chuyển tinh hoàn đến gần hoặc ra xa cơ thể khi không khí ẩm hoặc mát hơn.
Ví dụ, khi tinh hoàn quá lạnh, bìu sẽ bắt đầu co lại đưa tinh hoàn lại gần cơ thể để giữ ấm, ngược lại nếu nhiệt độ quá nóng, bìu sẽ giãn ra và khiến tinh hoàn sa xuống.
Viêm tinh hoàn do nhiễm khuẩn hoặc biến chứng quai bị có thể khiến tinh hoàn sưng đau và nặng hơn bình thường, làm giãn bìu dẫn đến hiện tượng tinh hoàn bị xệ.
Đây là tình trạng cấp cứu y khoa xảy ra khi tinh hoàn xoay quanh trục, làm tắc nghẽn lưu thông máu khiến tinh hoàn tăng kích thước dẫn đến tình trạng tinh hoàn bị sa xuống.
Một nguyên nhân khác gây ra tình trạng này là giãn tĩnh mạch thừng tinh. Đây là tình trạng các búi tĩnh mạch bị giãn bất thường, làm tăng lưu lượng máu đến tinh hoàn. Sự tăng nhiệt độ do máu ứ đọng khiến cơ thể phải “hạ thấp” tinh hoàn để giúp làm mát, từ đó gây ra hiện tượng tinh hoàn bị sa. Giãn tĩnh mạch thừng tinh thường gặp ở khoảng 15-20% nam giới và là một trong những nguyên nhân phổ biến có thể gây vô sinh nam.
Một số trường hợp ít gặp, nhiều nam giới có lớp da bìu rộng hơn so với thể tích tinh hoàn có thể khiến tinh hoàn bị xệ xuống.
Tinh hoàn có kích thước to sẽ kéo da bìu sa xuống rõ rệt hơn so với bên tinh hoàn còn lại.
Tràn dịch tinh mạc là hiện tượng tích tụ dịch quanh tinh hoàn, làm tăng thể tích và kích thước vùng bìu. Khi dịch tích tụ nhiều và không được điều trị kịp thời sẽ khiến tinh hoàn bị xệ rõ rệt.
Mặc dù hiếm gặp nhưng ung thư tinh hoàn có thể khiến tinh hoàn to bất thường, nặng và gây sa tinh hoàn.
Thoát vị bẹn xảy ra khi một phần tạng trong bụng không còn nằm ở vị trí thông thường mà chui ra khỏi một điểm yếu trên thành bụng ở vùng bẹn. Người bị thoát vị bẹn có thể xuất hiện các khối phồng tại vùng bẹn, tăng kích thước khi đứng lâu, ho hoặc rặn khi đại tiện và thường mất khi nằm. Ngoài ra, người bệnh có thể cảm thấy đau tức khi ho, tập thể dục; cảm giác nóng ran, nặng hoặc đầy ở bẹn, sưng bìu…
Khi nam giới lớn tuổi, độ đàn hồi của da giảm dần khiến bìu lỏng lèo và tinh hoàn có xu hướng trễ xuống thấp hơn.
Nhiệt độ cao kích thích cơ thể giãn bìu để điều hòa nhiệt cho tinh hoàn, đảm bảo quá trình sản xuất tinh hoàn được diễn ra hiệu quả.
Trong hầu hết các trường hợp, sa tinh hoàn do nguyên nhân lão hóa hoặc cơ địa thường không ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của nam giới. Đây là cơ chế tự nhiên của cơ thể nhằm điều hòa nhiệt độ phù hợp cho quá trình sản xuất tinh trùng tại tinh hoàn. Tuy nhiên, nếu tình trạng này đi kèm với một số bệnh lý tiềm ẩn, chẳng hạn như giãn tĩnh mạch thừng tinh thì khả năng sinh sản của người nam có thể bị ảnh hưởng.
Chính vì thế, nếu tình trạng này đi kèm các biểu hiện bất thường như đau, sưng, nặng bìu hoặc có xuất cục cứng bất thường trong tinh hoàn, nam giới nên đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và kiểm tra một cách toàn diện. Việc can thiệp sớm có thể giúp nam giới bảo tồn và cải thiện khả năng sinh sản về lâu dài.
Chẩn đoán vấn đề tinh hoàn này đòi hỏi sự kết hợp giữa khám lâm sàng và các chỉ định cận lâm sàng.
Một số cận lâm sàng có thể được chỉ định:
Tình trạng này có thể được chữa khỏi nếu phát hiện sớm. Tùy thuộc vào nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp điều trị phù hợp với từng trường hợp cụ thể.
Một số bài tập tại nhà có thể giúp ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị xệ tinh hoàn, chẳng hạn như:
Lưu ý: các bài tập này không thể thay thế điều trị y tế nếu nguyên nhân xuất phát từ các bệnh lý nền. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng.
Không có cách nào để ngăn chặn hoàn toàn tình trạng này vì đây là một phần của quá trình lão hoá. Tuy nhiên, nam giới có thể áp dụng một số cách sau đây để làm chậm quá trình này và bảo vệ sức khỏe tổng thể:
Tình trạng này không thể tự khỏi. Khi da bìu mất đàn hồi, tinh hoàn chảy xệ sẽ không cải thiện nếu không can thiệp. Phẫu thuật tạo hình bìu có thể được chỉ định trong trường hợp này
Vấn đề này ở trẻ em và người lớn không có gì khác biệt, đều là hiện tượng tinh hoàn nằm thấp hơn so với bình thường. Tuy nhiên, ở trẻ nhỏ cần đặc biệt lưu ý để loại trừ các nguyên nhân bất thường như tràn dịch tinh mạc hoặc thoát vị bẹn. Những tình trạng này nếu không phát hiện sớm và có hướng điều trị đúng có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của trẻ sau này.
Với người lớn, tinh hoàn bị sa thường liên quan đến tuổi tác, giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc tổn thương vùng bìu… cần được đánh giá cẩn thận nếu có triệu chứng bất thường kèm theo.
Nam giới bị tình trạng này nên ưu tiên chọn quần lót nâng đỡ chuyên dụng hoặc quần boxer vừa vặn, có khả năng giữ vùng bìu ở vị trí ổn định giúp giảm cảm giác nặng nề và tránh kéo giãn thêm ở vùng da bìu. Lưu ý không nên mặc quần lót quá chật gây cản trở lưu thông máu hoặc quần lót quá rộng không nâng đỡ được tinh hoàn. Chất liệu quần nên là vải cotton thoáng khí, giúp điều hòa nhiệt độ vùng kín hiệu quả.
Tinh hoàn là bộ phận quan trọng quyết định đến khả năng sinh sản của nam giới, vì thế bất kỳ dấu hiệu bất thường nào xuất hiện tại tinh hoàn cũng cần được chú ý. Nam giới nên chủ động thăm khám sớm khi nhận thấy vùng da bìu, tinh hoàn có hiện tượng chảy xệ, lỏng lẻo, sưng to, đau… để được chẩn đoán và điều trị phù hợp. Tránh để tình trạng kéo dài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng sinh sản trong tương lai.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản IVF Tâm Anh, quý khách có thể đặt hẹn trực tuyến qua thông tin sau đây:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Sa tinh hoàn là hiện tượng phổ biến và thường không nguy hiểm nếu do nguyên nhân tuổi tác, lão hoá. Tuy nhiên nam giới không nên quá chủ quan, đặc biệt khi có dấu hiệu bất thường hãy thăm khám sớm để xác định rõ nguyên nhân và có hướng xử trí phù hợp, điều này giúp người bệnh chủ động bảo vệ sức khỏe cũng như duy trì khả năng sinh sản lâu dài.
