Hội chứng quá kích buồng trứng mặc dù chỉ chiếm tỷ lệ rất thấp trong điều trị thụ tinh nhân tạo (IUI) hay thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) nhưng ở mức độ nặng, tình trạng này có thể gây ra nhiều hậu quả ảnh hưởng đến sức khỏe người phụ nữ. Vậy hội chứng quá kích buồng trứng là gì? Nguyên nhân và điều trị hội chứng này như thế nào? Cùng tìm hiểu thông tin qua bài viết dưới đây.
Hội chứng quá kích buồng trứng (Ovarian Hyperstimulation Syndrome – OHSS) là tình trạng đáp ứng quá mức của buồng trứng khi bệnh nhân sử dụng thuốc kích trứng. Đây là biến chứng có thể xảy ra trong quá trình điều trị vô sinh hiếm muộn bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo (IUI) hay thụ tinh ống nghiệm (IVF).
Mặc dù có nhiều biện pháp dự phòng hiệu quả, tuy nhiên hội chứng quá kích buồng trứng vẫn là một trong những biến chứng đáng quan ngại khi thực hiện kích thích buồng trứng. Vì vậy khi lựa chọn điều trị hiếm muộn, chị em cần tìm hiểu trung tâm hỗ trợ sinh sản uy tín, bác sĩ giàu kinh nghiệm, phác đồ kích trứng “cá thể hóa” để kiểm soát và giảm nguy cơ quá kích buồng trứng khi điều trị. (1)
>> Xem thêm: Có nên kích trứng 2 chu kì liên tiếp khi điều trị HTSS không?
Hội chứng quá kích buồng trứng là một biến chứng nghiêm trọng có thể xảy khi kích thích buồng trứng trong điều trị vô sinh. OHSS được phân loại thành các mức độ khác nhau dựa trên triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng.
>> Xem thêm: 9 dấu hiệu quá kích buồng trứng sau khi chọc hút trứng nên biết
Lưu ý: Hội chứng quá kích buồng trứng là một tình trạng bệnh lý động, mức độ của các triệu chứng phân độ có thể thay đổi chỉ trong vài giờ. Do đó khi xác định chẩn đoán và định hướng xử trí cần xác định mức độ các triệu chứng và xu hướng diễn tiến của hội chứng quá kích buồng trứng. Khi có bất kỳ triệu chứng bất thường nào, người bệnh cần thông báo ngay cho bác sĩ để đánh giá chính xác mức độ và đưa ra phương pháp hỗ trợ kịp thời.
Hội chứng quá kích buồng trứng nhẹ là tình trạng thường gặp ở những bệnh nhân nữ có điều trị thụ tinh ống nghiệm; tỉ lệ lên đến 33%. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 1 trên 100 (1%) bệnh nhân tiến triển đến mức độ trung bình hoặc nặng (RCOG 2016)
Theo bác sĩ Phạm Thị Mỹ Tú, các triệu chứng quá kích buồng trứng thường mất đi khi chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo bắt đầu. Trong trường hợp người phụ nữ đang mang thai thì các triệu chứng quá kích buồng trứng có thể sẽ nặng hơn và kéo dài đến vài tuần hoặc lâu hơn.
>> Xem thêm: Quá kích buồng trứng khi mang thai có ảnh hưởng đến thai nhi không?
Bệnh nhân xuất hiện hội chứng quá kích buồng trứng có sự gia tăng lượng dịch thoát ra từ các mao mạch vào các khoang của cơ thể, gây nên các triệu chứng như buồn nôn, nôn, căng bụng hoặc phù. Các triệu chứng cụ thể như:
Những triệu chứng này thường xuất hiện khoảng vài ngày sau lần sử dụng thuốc kích thích buồng trứng cuối cùng. Tuy nhiên, thời gian xuất hiện sẽ tùy thuộc vào mỗi người. Một số bệnh nhân có thể bắt đầu các triệu chứng muộn hơn, sau 1 tuần.
Thông thường, sau chọc hút trứng, bệnh nhân sẽ có một chút khó chịu nhẹ ở vùng bụng. Trong những trường hợp hiếm gặp, bệnh nhân cần phải nhập viện khi có các triệu chứng nghiêm trọng.
>> Xem thêm: Sau khi chọc hút trứng bị đau chướng bụng có sao không? [GIẢI ĐÁP]
Những trường hợp quá kích buồng trứng nặng, bệnh nhân có thể có cảm giác rất khát và mất nước. Hiếm gặp hơn, bệnh nhân có thể đi tiểu ít, có màu sẫm và / hoặc có thể cảm thấy khó thở. Có một tỷ lệ rất nhỏ hình thành huyết khối (các cục máu đông) trong lòng mạch. Vì vậy, bệnh nhân nên thông báo cho bác sĩ ngay khi cảm thấy có bất kỳ triệu chứng bất thường.
Nguyên nhân quá kích buồng trứng thường do sự đáp ứng quá mức của buồng trứng với thuốc kích thích buồng trứng. Kích thích buồng trứng là một khái niệm thân thuộc với những cặp vợ chồng gặp phải tình trạng vô sinh hiếm muộn. Đây là bước quan trọng trong quy trình hỗ trợ sinh sản, đặc biệt là thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) nhằm giúp người phụ nữ có đủ trứng/nang noãn để tạo phôi trong IVF hoặc sẵn sàng đón nhận tinh trùng trong thụ tinh nhân tạo (IUI).
Bác sĩ sẽ chỉ định cho người phụ nữ sử dụng thuốc kích thích buồng trứng dưới dạng tiêm hoặc uống. Khi các nang trứng đáp ứng quá mức với thuốc kích trứng sẽ phát triển và giải phóng các chất hóa học vào máu, làm tăng tính thấm thành mạch và thoát dịch từ lòng mạch máu vào ổ bụng. Trong các trường hợp nặng, quá kích buồng trứng sẽ gây tràn dịch màng phổi, màng tim. Quá kích buồng trứng có thể ảnh hưởng đến các cơ quan như thận, gan, phổi…, trường hợp nặng có thể gây tử vong nhưng rất hiếm gặp.
Sau khi nắm rõ thông tin quá kích buồng trứng là gì thì nhiều chị em lại có lo lắng các trường hợp nào có nguy cơ cao bị quá kích buồng trứng. Một số yếu tố nguy cơ chính có thể dẫn đến hội chứng quá kích buồng trứng bao gồm:
Các yếu tố trên cần được đánh giá trước khi điều trị để phòng ngừa và giảm thiểu nguy cơ quá kích buồng trứng cho người bệnh. Việc lựa chọn phác đồ điều trị thích hợp rất quan trọng trong việc kiểm soát và ngăn ngừa các biến chứng trong điều trị.
Hầu hết các trường hợp hội chứng quá kích buồng trứng sẽ giới hạn ở mức độ nhẹ. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể tiến triển nặng và gây ra những biến chứng nguy hiểm như:
Các biến chứng trên có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nếu OHSS ở mức độ nặng mà không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, rất cần thiết phải theo dõi sát sao và xử trí đúng cách các trường hợp OHSS để ngăn ngừa biến chứng.
Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng gặp phải và thăm khám lâm sàng đối với bệnh nhân quá kích buồng trứng bao gồm:
Dựa vào các thăm khám và kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ chẩn đoán và đưa ra những tư vấn cụ thể. Trường hợp người bệnh đủ điều kiện để theo dõi tại nhà, bác sĩ hẹn lịch để kiểm tra lại vào những lần tiếp theo.
Nhiều chị em lo lắng điều trị hội chứng quá kích buồng trứng như thế nào. Giải đáp thắc mắc này, bác sĩ Mỹ Tú cho biết “Hiện không có phương pháp điều trị đặc hiệu với tình trạng quá kích buồng trứng, các can thiệp chỉ nhằm mục đích cải thiện các triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.”
Mục tiêu quan trọng khi điều trị hội chứng buồng trứng đa nang gồm:
Với những bệnh nhân nhẹ không có xu hướng tiến triển có thể theo dõi tại nhà, với bệnh nhân ở mức độ vừa và nặng và có xu hướng tiến triển nặng hơn có thể phải nhập viện để điều trị và theo dõi.
Bệnh nhân mắc hội chứng quá kích buồng trứng mức độ nhẹ có thể theo dõi tại nhà và không cần nhập viện điều trị. Mục tiêu nhằm theo dõi diễn tiến của các triệu chứng, bù dịch bằng đường uống. Quá trình theo dõi tại nhà, người bệnh cần lưu ý các chỉ số như cân nặng, vòng bụng, lượng nước tiểu mỗi ngày. Chị em nên theo dõi cân nặng của mình trên cùng một chiếc cân và đo vòng bụng mỗi ngày. Cần báo ngay cho trung tâm Hỗ trợ sinh sản nơi chị em đang điều trị biết nếu số đo gia tăng bất thường (>5cm/ngày).
Trường hợp chị em bị nôn cần bổ sung lượng dịch đã mất bằng cách uống nước thường xuyên tùy vào độ khát. Lượng dịch bổ sung giúp chị em tránh nguy cơ bị mất nước và trong đó có chứa đường (carbohydrates-tạo năng lượng), khoáng chất và các thành phần hoá học giúp điều hoà và duy trì hoạt động của các cơ quan trong cơ thể.
Chị em có thể sử dụng Oresol được bán sẵn tại các quầy thuốc để bổ sung dịch. Nếu không có thể sử dụng công thức đơn giản như sau để tạo nên dung dịch bù nước tại nhà. Thành phần bao gồm:
Khi quá kích, buồng trứng sẽ to lên và gây đau đớn, vì thế cần kiêng quan hệ tình dục, vận động mạnh hoặc di chuyển xa để tránh chấn thương buồng trứng. Có một vài trường hợp bị quá kích buồng trứng sau khi thực hiện các điều trị vô sinh khác hoặc thậm chí sau thụ tinh tự nhiên nhưng rất hiếm gặp. Khi đó, người bệnh cũng cần được thăm khám kịp thời để điều trị ngăn ngừa biến chứng.
Chị em có thể vận động nhẹ, không nên nằm tại chỗ vì có thể làm tăng nguy cơ tắc mạch. Có thể sử dụng các thuốc giảm đau thông thường. Uống nhiều nước và đảm bảo chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng và đạm. Khám định kỳ để đánh giá tình hình chung, siêu âm buồng trứng và ổ bụng.
>> Xem thêm: Ăn gì để giảm quá kích buồng trứng? 11 thực phẩm nên sử dụng
Nếu vòng bụng và cân nặng tăng nhanh, tiểu ít đi (<0,5 lít/ngày) cần đến khám tại bệnh viện để siêu âm, xét nghiệm công thức máu, điện giải, albumin trong máu…
Nếu triệu chứng diễn tiến nặng và vòng bụng tăng nhanh, có thể chọc dò ổ bụng sớm để giải áp. Chọc hút giải áp qua cùng đồ bằng siêu âm ngả âm đạo và lặp lại khi cần thiết là một phương án được xem là an toàn và hiệu quả.
Quan điểm can thiệp sớm để ngăn diễn tiến nặng của bệnh, hơn là chờ đợi thụ động, hiện nay đang được áp dụng phổ biến dựa trên các hiểu biết về sinh lý bệnh của hội chứng chèn ép. Bệnh nhân có thể tái khám tại cơ sở y tế, đánh giá và chọc hút giải áp nếu cần thiết, điều trị các triệu chứng và tiếp tục theo dõi tại nhà.
Các trường hợp hội chứng quá kích buồng trứng mức độ trung bình có xu hướng tiến triển hoặc quá kích buồng trứng nặng nên được nhập viện theo dõi sát và điều trị tích cực. Ngoài việc theo dõi các chỉ số cơ bản vòng bụng, cân nặng, hematocrit mỗi ngày, cần theo dõi Albumin mỗi ngày, đồng thời theo dõi thêm Na, K, chức năng gan, độ thanh thải creatinin.
Kiểm soát chặt chẽ lượng dịch ra vào cơ thể hàng ngày. Siêu âm có thể giúp đánh giá tràn dịch màng bụng, màng phổi và có thể màng tim. Nên thực hiện X-quang ngực và đo O2 máu ở các bệnh nhân có triệu chứng hô hấp nặng.
Quá kích buồng trứng nặng mặc dù hiếm gặp nhưng có thể đe dọa đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng người bệnh. Vì vậy chị em cần phải gọi đến bệnh viện nếu có bất kỳ triệu chứng nào của HCQKBT, đặc biệt nếu tình trạng đau bụng không giảm hoặc nếu chị em nôn nhiều, có các vấn đề khi đi tiểu hoặc đau ngực, khó thở.
Có nhiều bệnh nhân sẽ được điều trị ngoại trú, tuy nhiên bệnh nhân sẽ cần nhập viện nếu:
Người bệnh cần liên lạc với trung tâm hỗ trợ sinh sản nếu có bất kỳ triệu chứng nào của hội chứng quá kích buồng trứng. Thông thường, IVF Tâm Anh sẽ liên lạc qua điện thoại nhằm đánh giá tất cả những bệnh nhân có nguy cơ của hội chứng quá kích buồng trứng. Vì vậy, người bệnh có thể sẽ được liên lạc để đánh giá sau 2 đến 3 ngày chọc hút trứng. Nếu người bệnh có thời gian, vui lòng giữ liên lạc với IVF Tâm Anh trong khoảng thời gian này.
Để phòng tránh tối đa việc mắc phải hội chứng quá kích buồng trứng và giảm thiểu rủi ro, bệnh nhân cần phải tìm hiểu và lựa chọn đơn vị hỗ trợ sinh sản uy tín, đội ngũ bác sĩ có chuyên môn cao, kinh nghiệm lâu năm.
Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ y bác sĩ là những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực điều trị vô sinh hiếm muộn, sở hữu hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại, hệ thống phòng Lab đạt tiêu chuẩn ISO 5 nghiêm ngặt… triển khai đa dạng tất cả các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản tiên tiến nhất hiện nay, hiện thực hóa ước mơ bồng bế con yêu “chính chủ” của hàng triệu cặp vợ chồng hiếm muộn.
Để được tư vấn và hướng dẫn các bước chuẩn bị cho quá trình điều trị hiếm muộn với các chuyên gia hàng đầu tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách hàng vui lòng liên hệ đến:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hội chứng quá kích buồng trứng là biến chứng thường gặp nhất của kích thích buồng trứng và thụ tinh trong ống nghiệm (TTTON). Việc sử dụng thuốc kích thích buồng trứng và TTTON ngày càng phát triển ở Việt Nam. Do đó, số trường hợp mắc hội chứng quá kích buồng trứng có thể sẽ có xu hướng ngày càng nhiều trong thời gian tới nếu không có biện pháp dự phòng hữu hiệu.
