Hiếm muộn là nỗi lo của nhiều cặp vợ chồng hiện nay. Theo một số thống kê ghi nhận tại Việt Nam hiện nay, tỷ lệ các cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn chiếm khoảng 7,7% và đang có xu hướng trẻ hóa. Vậy đâu là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này? Dấu hiệu nhận biết là gì? Khi nào nên thăm khám và tiếp nhận điều trị kịp thời?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiếm muộn là tình trạng một cặp vợ chồng không thể có thai sau một năm giao hợp thường xuyên và không dùng bất cứ biện pháp tránh thai nào (WHO, 2000). Nếu người vợ từ 35 tuổi trở lên, thời gian này rút ngắn lại chỉ còn 6 tháng.
Các chuyên gia y tế nhận định rằng trong điều trị vô sinh, tuổi tác và thời gian hiếm muộn đóng vai trò then chốt, điều trị càng sớm thì tỷ lệ thành công càng cao. Chính vì thế, với những cặp vợ chồng đang mong con nên thăm khám chuyên khoa càng sớm càng tốt. Việc điều trị không nên trì hoãn vì khi càng lớn tuổi chức năng sinh sản sẽ càng giảm. (1)
Hiếm muộn có thể được phân thành hai loại bao gồm:
Hiếm muộn nguyên phát được hiểu là tình trạng vô sinh ở một cặp đôi mà người vợ chưa từng có thai lần nào.
Hiếm muộn thứ phát xảy ra khi một cặp đôi đã từng sinh con trước đó (hay mang thai, kể cả các lần sảy thai), nhưng sau đó không thể mang thai trở lại. Trong các trường hợp hiếm muộn thứ phát, nhiều cặp vợ chồng thường có tâm lý chủ quan vì nghĩ rằng việc sinh con lần thứ hai sẽ không gặp khó khăn khi họ đã từng có con trước đó. Tuy nhiên, thực tế lại không như vậy, rất nhiều cặp đôi đã vô cùng ngạc nhiên và bối rối khi phát hiện tình trạng hiếm muộn thứ phát của mình.
Hiếm muộn được xem là căn bệnh của thời đại khi tỷ lệ mắc càng gia tăng và ngày càng trẻ hoá. Theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cứ 6 người trưởng thành có 1 người bị hiếm muộn tại một thời điểm nào đó. Riêng tại Việt Nam, tỷ lệ này được ghi nhận là 7,7%, tương đương với khoảng 1 triệu cặp vợ chồng đang đối mặt với tình trạng hiếm muộn, vô sinh. Đặc biệt, khoảng 50% trong số này thuộc nhóm dưới 30 tuổi.
Nguyên nhân hiếm muộn có thể xuất phát từ cả người vợ và người chồng. Trong đó, có khoảng 40% nguyên nhân hiếm muộn đến từ vợ và 40% nguyên nhân đến từ người chồng, còn lại là do cả vợ và chồng hoặc hiếm muộn không rõ nguyên nhân.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ hiếm muộn ở cả nam và nữ, bao gồm:
Khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu hiếm muộn nào dưới đây, các cặp đôi cần sớm đến bệnh viện có chuyên khoa hiếm muộn để được thăm khám chẩn đoán và có biện pháp can thiệp kịp thời.
Hiếm muộn không đồng nghĩa với việc hoàn toàn không có con. Bác sĩ Phạm Thị Mỹ Tú – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, IVF Tâm Anh cho biết hiện nay, với sự phát triển của y học hiện đại, phần lớn các bệnh lý dẫn đến hiếm muộn, vô sinh có thể điều trị nếu được phát hiện sớm và chẩn đoán kịp thời.
Chính vì thế, các cặp vợ chồng mong con được khuyến cáo nên thăm khám hiếm muộn sớm, tranh thủ thời gian vàng và chủ động chia sẻ những vấn đề đang gặp phải với bác sĩ điều trị. Quan trọng hơn hết là hãy giữ tinh thần lạc quan, kiên trì với phác đồ và đặt niềm tin vào bản thân cũng như bác sĩ điều trị vì hiếm muộn chỉ là chậm và khó có con chứ không phải là không thể có con.
Tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm khác nhau nhằm đảm bảo chẩn đoán chính xác nguyên nhân hiếm muộn gây khó khăn trong việc thụ thai. (3)
| Phương pháp | Mục đích | Ngày thực hiện |
| Siêu âm phụ khoa | Đánh giá tổng quan về tử cung, hai buồng trứng và một số bất thường khác trong vùng chậu. | Bất kỳ ngày nào của chu kỳ kinh. |
| Siêu âm đếm nang thứ cấp | Đếm số nang thứ cấp ở hai bên buồng trứng, nhằm đánh giá dự trữ buồng trứng, giúp bác sĩ lựa chọn liều thuốc kích thích buồng trứng phù hợp. | Ngày 2-5 của chu kỳ kinh. |
| Siêu âm theo dõi sự phát triển của nang noãn | Đánh giá sự phát triển của nang noãn trong quá trình kích thích buồng trứng. Dựa vào đó, bác sĩ sẽ có sự điều chỉnh nếu cần. | Theo lịch hẹn tái khám của bác sĩ. |
| Siêu âm bơm nước buồng tử cung (SIS) | Đánh giá các tổn thương tại buồng tử cung như: polyp, nhân xơ tử cung dưới niêm mạc, dính buồng tử cung hay vách ngăn tử cung. | Ngày 6-9 của vòng kinh. Cần kiêng quan hệ tình dục từ khi bắt đầu hành kinh đến ngày thực hiện thủ thuật. |
| Siêu âm bơm gel tương phản (HYFOSY) | Đánh giá các tổn thương tại buồng tử cung như: polyp, nhân xơ tử cung dưới niêm mạc, dính buồng tử cung hay vách ngăn tử cung và sự thông thương của hai ống dẫn trứng. | Ngày 6-9 của vòng kinh. Cần kiêng quan hệ tình dục từ khi bắt đầu hành kinh đến ngày thực hiện thủ thuật. |
| Chụp X-quang tử cung – ống dẫn trứng (HSG) | Khảo sát buồng tử cung và hai ống dẫn trứng. Phương pháp này cung cấp thông tin về hình dạng, kích thước buồng tử cung, đặc điểm ống dẫn trứng như tắc nghẽn một hoặc hai bên, tổn thương ứ dịch… | Ngày 6-9 của vòng kinh. Cần kiêng quan hệ tình dục từ khi bắt đầu hành kinh đến ngày thực hiện thủ thuật. |
| Nội soi buồng tử cung | Khảo sát các bất thường/tổn thương trong lòng tử cung, đặc biệt ở những người đã thất bại chuyển phôi nhiều lần. | Ngày 6-9 của vòng kinh. Cần kiêng quan hệ tình dục từ khi bắt đầu hành kinh đến ngày thực hiện thủ thuật |
| Xét nghiệm | Mục đích | Ngày thực hiện |
| Tinh dịch đồ | Đánh giá những bất thường trong việc sản sinh tinh trùng, cung cấp các đặc điểm về mật độ, thể tích, khả năng di chuyển và hình thái của tinh trùng… có nằm trong giới hạn bình thường hay không. | Kiêng xuất tinh từ 2-7 ngày trước đó. Thời điểm lấy mẫu nam giới không bị bệnh kèm theo sốt, không tiếp xúc với bất kỳ chất độc hại nào với tuyến sinh dục (hóa trị, xạ trị…). |
| Các bệnh lây truyền qua đường tình dục | Sàng lọc các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục và có nguy cơ lây truyền sang con như: HIV, giang mai, viêm gan B, C. | Bất kỳ thời điểm nào. |
| Nội tiết sinh sản ở nam giới | Đánh giá nội tiết tố nam của tinh hoàn và chức năng điều hòa sinh sản của tuyến yên. | Bất kỳ thời điểm nào.
Thời gian xét nghiệm tốt nhất là 8-11 giờ sáng, cần nhịn ăn sáng. |
| Phân tích nước tiểu sau xuất tinh | Tìm kiếm tinh trùng trong nước tiểu khi nghi ngờ có xuất tinh ngược dòng. | Theo chỉ định từ bác sĩ. |
| Xét nghiệm gen và nhiễm sắc thể đồ | Phát hiện những bất thường về di truyền có thể gây hiếm muộn ở nam giới như:
|
Bất kỳ thời điểm nào. |
| Kiểm tra mức độ đứt gãy DNA của tinh trùng | Định lượng phần trăm DNA tinh trùng bị đứt gãy, nguyên nhân làm giảm khả năng thụ tinh và giảm chất lượng phôi.
Lượng tinh trùng đứt gãy được coi là bình thường khi <15%. Từ mức >15% và <30% được coi là đứt gãy trung bình, và >30% là biểu hiện mức đứt gãy cao. |
Khi đã kiêng xuất tinh từ 2-7 ngày. |
Việc điều trị hiếm muộn phụ thuộc vào nguyên nhân vô sinh cụ thể của từng cặp vợ chồng và có thể bao gồm một hoặc nhiều phương pháp khác nhau. Các phương pháp điều trị hiếm muộn có tỷ lệ thành công cao giúp các cặp vợ chồng có thể có con chính chủ, bao gồm:
Hiện nay, hiếm muộn được xem là căn bệnh nguy hiểm xếp thứ 3 chỉ sau ung thư và tim mạch. Chính vì thế, việc phòng ngừa vô sinh hiếm muộn như thế nào luôn được các cặp vợ chồng và những người trong độ tuổi sinh sản đặc biệt quan tâm.
Mặc dù có những bệnh lý di truyền không thể phòng tránh, tuy nhiên những thay đổi nhỏ trong lối sống và thói quen sinh hoạt hàng ngày cũng có thể giúp giảm nguy cơ dẫn đến vô sinh hiếm muộn, cụ thể như:
Khả năng sinh sản ở cả nam và nữ đều giảm dần theo độ tuổi. Đối với phụ nữ, khả năng sinh sản bắt đầu giảm từ độ tuổi 30 và sự suy giảm trở nên rõ rệt hơn sau 35 tuổi. Đến tuổi 40, cơ hội thụ thai của phụ nữ chỉ còn khoảng một nửa so với trước do sự suy giảm đáng kể về số lượng và chất lượng trứng.
Ở nam giới, quá trình suy giảm khả năng sinh sản bắt đầu muộn hơn và ít rõ ràng hơn, nhưng vẫn âm thầm diễn ra. Đối với những người chồng trên 45 tuổi, thời gian để người vợ có thể thụ thai sẽ kéo dài gấp 5 lần so với những nam giới trong độ tuổi 20.
Vì vậy, các cặp vợ chồng đang mong con nên chủ động thăm khám sớm để tránh bỏ lỡ “thời gian vàng” trong điều trị, tối ưu cơ hội thành công. Các cặp vợ chồng dưới 35 tuổi nếu đã cố gắng có con trong ít nhất một năm, hoặc trên 35 tuổi mà không có kết quả sau 6 tháng nên tìm gặp bác sĩ chuyên khoa hỗ trợ sinh sản để được tư vấn và kiểm tra khả năng sinh sản, từ đó xây dựng phác đồ điều trị tối ưu nhất.
Không phải tất cả các trường hợp hiếm muộn đều có tính chất di truyền, tuy nhiên trong trường hợp nguyên nhân hiếm muộn xuất phát từ các yếu tố di truyền như hội chứng Klinefelter, hội chứng Turner,… có khả năng di truyền qua các thế hệ.
Ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật và di truyền học, các tiến bộ trong phân tích nhiễm sắc thể đã có thể sàng lọc và phát hiện được đa số các rối loạn trên nhiễm sắc thể và liên kết với nhiễm sắc thể giới tính ở phôi, từ đó loại bỏ các phôi có bất thường về di truyền và định hướng chuyển phôi phù hợp, tối ưu cơ hội sinh con khỏe mạnh.
Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiếm muộn và vô sinh đều là khái niệm dùng để diễn tả tình trạng không thể thụ thai ở các cặp vợ chồng dù có quan hệ tình dục đều đặn và không dùng bất kỳ biện pháp tránh thai nào sau một năm chung sống. Trong trường hợp người vợ trên 35 tuổi, thời gian này được rút ngắn chỉ còn lại 6 tháng.
Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ hàng đầu trong lĩnh vực điều trị vô sinh hiếm muộn, đồng thời được đầu tư trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị tiên tiến, sở hữu phòng lab siêu sạch đạt tiêu chuẩn ISO 5.
Trung tâm cung cấp đầy đủ các phương pháp hỗ trợ sinh sản tiên tiến nhất hiện nay, giúp hiện thực hóa giấc mơ có con chính chủ cho hàng triệu cặp đôi trên khắp Việt Nam và cả kiều bào quốc tế.
Để đặt lịch thăm khám và nhận tư vấn quy trình điều trị hiếm muộn tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, IVF Tâm Anh, quý khách có thể liên hệ qua thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hiếm muộn được xem là một căn bệnh của thời đại, gây ảnh hưởng nhiều đến tâm lý cũng như suy giảm chất lượng cuộc sống của nhiều cặp vợ chồng. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt nhằm tăng tỷ lệ thành công, sớm đón con yêu về nhà.
