Quá kích buồng trứng (QKBT) là một biến chứng có thể xảy ra ở những phụ nữ đang điều trị vô sinh bằng phương pháp hỗ trợ sinh sản như thụ tinh ống nghiệm (IVF) hoặc thụ tinh nhân tạo (IUI). Tuy tỷ lệ quá kích buồng trứng mức độ trung bình- nặng chỉ chiếm khoảng 0,1 – 6%, nhưng hội chứng này có thể gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Vậy quá kích buồng trứng khi mang thai có ảnh hưởng đến thai nhi không? Trong bài viết dưới đây, Th.S BS. Trần Ngọc Vân Anh – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh, Quận 8 sẽ giúp chị em giải đáp thắc mắc này một cách chi tiết nhất.
Trong đa số chu kỳ kinh nguyệt bình thường, chỉ có một nang trứng tốt nhất được chọn lọc phát triển. Nang trứng này sẽ rụng khi đạt kích thước trung bình từ 17mm đến 25mm, trong khi những nang trứng không được cơ thể lựa chọn sẽ tự chết đi. Khi kích thích buồng trứng, bác sĩ sử dụng thuốc nội tiết để giúp một loạt các nang trứng lẽ ra sẽ bị đào thải tiếp tục phát triển.
Khi nhiều nang trứng cùng phát triển, kích thước của buồng trứng cũng tăng lớn, gây tình trạng khó chịu bụng dưới, đầy hơi…Trong một số ít phụ nữ tình trạng này diễn tiến nặng hơn, dẫn đến hội chứng quá kích buồng trứng (QKBT).
Một vài nghiên cứu đã chỉ ra nguy cơ mắc hội chứng quá kích buồng trứng cao hơn ở những người:
Đặc biệt, nguy cơ mắc hội chứng quá kích buồng trứng sẽ tỉ lệ thuận với lượng noãn phát triển trong cơ thể người phụ nữ và số nang trứng chọc hút được ở quá trình hỗ trợ sinh sản. Việc sử dụng hCG ngoại sinh liều cao để kích thích phóng noãn hoặc hỗ trợ hoàng thể sẽ làm tăng nguy cơ mắc QKBT.
Khi kích thích buồng trứng, nhiều nang trứng đồng loạt phát triển, sản xuất ra nhiều chất trung gian như VEGF, ILGF-1, IL-6…Những chất này làm thành mạch máu dễ thấm hơn, khiến dịch trong lòng mạch máu rỉ ra ngoài, gây tình trạng báng bụng, phù.
Trong khi đó, dịch trong lòng mạch máu giảm, gây cô đặc máu, giảm lượng máu nuôi đến các cơ quan trong cơ thể. Nội tiết hCG là tăng hoạt động của các chất trung gian này. Do đó, việc sử dụng thuốc trigger gây trưởng thành noãn bằng hCG ở những phụ nữ có nguy cơ QKTB có thể đưa người phụ nữ vào hội chứng QKBT nặng. Tương tự, nếu người phụ nữ mang thai ngay trong chu kỳ kích thích buồng trứng (thai tự nhiên hoặc chuyển phôi tươi) cũng làm tăng nguy cơ QKBT nặng do nội tiết hCG trong thai kỳ sẽ làm trầm trọng hơn tình trạng QKBT.
Trên thực tế, hội chứng quá kích buồng trứng có thể xảy ra ở 2 giai đoạn khác nhau, cụ thể:
Theo Bác sĩ Trần Ngọc Vân Anh – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh “Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng QKBT sẽ khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng ở mỗi người. Theo đó, các bác sĩ sẽ dựa trên biểu hiện lâm sàng và một số xét nghiệm chuyên sâu để biết được mức độ nặng nhẹ khi bệnh nhân bị QKBT”.
>> Xem thêm: Sau khi chọc hút trứng bị đau chướng bụng có sao không? [GIẢI ĐÁP]
Các triệu chứng của hội chứng QKBT từ mức nhẹ đến rất nặng cụ thể như sau:
Bác sĩ Vân Anh cũng cho biết thêm, “Các triệu chứng QKBT có thể giảm dần sau 10-14 ngày và hầu hết sẽ tự khỏi. Trong giai đoạn này, bệnh nhân cần tuân thủ lịch khám định kỳ để được kiểm tra, theo dõi và kiểm soát các triệu chứng, từ đó ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra. Tỉ lệ xảy ra các trường hợp nặng và rất nặng khá thấp, nhưng nếu xuất hiện, bệnh nhân cần theo dõi sát sao và liên hệ với bác sĩ càng sớm càng tốt để kịp thời có biện pháp điều trị tích cực.”
Mặc dù là một tình trạng hiếm gặp nhưng QKBT ở thể nặng và rất nặng có khả năng gây tử vong nếu không được quản lý diễn tiến bệnh đúng cách. Theo đó, bệnh nhân khi được chẩn đoán mắc hội chứng quá kích buồng trứng cần có sự theo dõi đặc biệt và can thiệp y tế ngay, nhằm ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra như suy thận cấp, rối loạn đông máu, suy hô hấp cấp, thậm chí tử vong.
Việc mang thai khi đang có tình trạng QKBT sẽ làm tình trạng QKBT kéo dài và trầm trọng hơn. Ngoài nguy cơ và gánh nặng lên sức khỏe người mẹ, tình trạng quá kích buồng trứng khi mang thai cũng làm tăng nguy cơ sinh non, nhau bong non, bé nhẹ cân so với tuổi thai… Ở những trường hợp mẹ đang có tình trạng quá kích buồng trứng khi mang thai quá nặng, bác sĩ có thể phải tư vấn chấm dứt thai kỳ để bảo vệ tính mạng người mẹ. (1)
Do đó, với những trường hợp dự định thực hiện chuyển phôi tươi trong chu trình IVF nhưng lại mắc hội chứng quá kích buồng trứng, các chuyên gia khuyên rằng nên thay đổi kế hoạch điều trị, không nên thực hiện chuyển phôi tươi vào lúc này mà thay vào đó, phôi nên được đông lạnh.
Sau khi các triệu chứng QKBT đã được điều trị dứt điểm, các bác sĩ sẽ tiến hành lên lịch chuyển phôi đông lạnh để hạn chế nguy cơ đa thai và đảm bảo an toàn cho quá trình mang thai. Tiền sử bị QKBT không ảnh hưởng đến khả năng đậu thai và mang thai ở các chu kỳ sau. (2)
Sau khi nhận thấy một số dấu hiệu bất thường nghi ngờ mắc hội chứng QKBT, người bệnh không nên chủ quan mà hãy đến bệnh viện hoặc các cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra và chẩn đoán chính xác nguyên nhân.
Lúc này, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra thật kỹ các triệu chứng và chỉ định một số xét nghiệm cần thiết, bao gồm:
>> Xem thêm: 9 dấu hiệu quá kích buồng trứng sau khi chọc hút trứng nên biết
QKBT là bệnh lý tự giới hạn và sẽ thoái triển dần theo thời gian. Do đó, nguyên tắc điều trị hội chứng QKBT là kiểm soát hiệu quả các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra, cho đến khi bệnh tự thoái triển. Đồng thời, tùy vào mức độ nặng, nhẹ cũng như thể trạng của người bệnh mà bác sĩ sẽ lên kế hoạch điều trị phù hợp nhất.
Nếu người bệnh mang thai khi đang có tình trạng QKBT, các triệu chứng bệnh sẽ kéo dài và thường diễn tiến thường. Ngay cả ở những phụ nữ không mang thai, tình trạng QKBT cũng có thể trở nặng nếu không được kiểm soát tốt. Do đó, bất kỳ người bệnh nào cũng cần được theo dõi, kiểm tra và phát hiện sớm các nguy cơ, từ đó có biện pháp điều trị thích hợp với tình trạng bệnh, giúp phòng tránh các biến chứng có thể xảy ra.
Với thể nhẹ và vừa, bệnh nhân có thể theo dõi điều trị tại nhà và áp dụng một số phương pháp sau:
Với những trường hợp tình trạng bệnh diễn tiến nặng đến rất nặng thì người bệnh cần nhập viện ngay để tiếp nhận điều trị theo chỉ định của bác sĩ.
Để giảm nguy cơ phát triển hội chứng QKBT trong quá trình thực hiện IVF, việc tái khám định kỳ là vô cùng quan trọng, giúp bác sĩ điều trị theo dõi sự phát triển của nang trứng và kiểm tra nồng độ hormone trong cơ thể người bệnh, từ đó có biện pháp xử trí phù hợp.
Một số biện pháp giúp ngăn ngừa quá kích buồng trứng thường được các bác sĩ áp dụng, bao gồm:
Tại IVF Tâm Anh, các bác sĩ luôn cân nhắc phác đồ kích trứng cá nhân hóa dựa trên nhiều yếu tố như độ tuổi, cân nặng, chỉ số BMI, xem xét các bệnh liên quan (hội chứng buồng trứng đa nang, lạc nội mạc tử cung) hoặc kết quả quá trình kích trứng ở những chu kỳ IVF trước đó để đưa ra liều lượng thuốc phù hợp nhất, hạn chế tối đa nguy cơ QKBT có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho người mẹ.
Tùy vào tình trạng và khả năng đáp ứng thuốc mà bác sĩ sẽ chỉ định kết hợp, tăng giảm liều lượng thuốc. Chính vì thế, người bệnh nên tuân thủ lịch thăm khám từ bác sĩ để được kiểm tra, theo dõi và kiểm soát chặt chẽ quá trình kích thích buồng trứng. Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ có hướng dẫn về chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt phù hợp để tối ưu chất lượng trứng, đồng thời đảm bảo sức khỏe người mẹ một cách tốt nhất.
>> Xem thêm: Ăn gì để giảm quá kích buồng trứng? Gợi ý 11 thực phẩm nên sử dụng trong khẩu phần ăn hàng ngày.
Mong rằng với những kiến thức hữu ích ở trên sẽ giúp chị em có sự chuẩn bị tốt nhất cho hành trình điều trị IVF của mình và trọn vẹn niềm hạnh phúc đón bé yêu về nhà. Để đặt lịch thăm khám, kiểm tra các dấu hiệu quá kích buồng trứng và nhận tư vấn từ các chuyên gia, bác sĩ giỏi tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh (IVFTA), chị em có thể liên hệ đến thông tin:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trên đây là các thông tin giúp chị em giải đáp thắc mắc “Quá kích buồng trứng có ảnh hưởng đến thai nhi không?”. Tuy đây là hội chứng hiếm gặp nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, đúng cách. Chính vì thế, chị em cần thường xuyên theo sức khỏe của mình sau khi kích trứng. Khi nhận thấy các triệu chứng như khó thở, chóng mặt, đau bụng, bụng to lên, buồn nôn hoặc nôn,… hãy báo ngay với bác sĩ điều trị và nhanh chóng đến bệnh viện để được kiểm tra sớm nhất.
