Viêm tinh hoàn do quai bị là một trong những biến chứng nguy hiểm có thể gặp ở nam giới sau khi nhiễm virus quai bị. Tình trạng này không chỉ gây đau, sưng viêm vùng bìu mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến chức năng sinh sản nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Quai bị gây viêm tinh hoàn vì sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus Mumps nhanh chóng nhân lên ở khoang tỵ hầu và hạch bạch huyết, sau đó theo đường máu di chuyển đến tinh hoàn. Virus tấn công các ống sinh tinh, gây phản ứng viêm, phù nề từ đó làm tinh hoàn sưng đau, có nguy cơ teo và xơ hoá ống sinh tinh, làm suy giảm chức năng sinh sản của nam giới.
Theo thống kê, có khoảng 20-30% nam giới mắc quai bị sau tuổi dậy thì có thể gặp biến chứng viêm tinh hoàn. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, biến chứng này có thể tiến triển thành teo tinh hoàn, hậu quả lâu dài làm giảm sản xuất tinh trùng, giảm tiết testosterone làm giảm khả năng sinh sản của người nam, thậm chí có thể gây vô sinh.
Bác sĩ Nguyễn Công Danh cho biết, mỗi tinh hoàn có từ 400 – 600 ống sinh tinh. Khi virus quai bị tấn công và gây xơ hoá các ống này, quá trình sinh tinh sẽ suy giảm đáng kể. Đây là lý do quai bị được xem là một trong những nguyên nhân viêm nhiễm – viêm gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của nam giới.
Gần một nửa số nam giới mắc viêm tinh hoàn liên quan đến biến chứng quai bị nhận thấy tinh hoàn của họ bị teo lại. Ước tính cứ 10 người đàn ông thì có 1 người bị giảm số lượng tinh trùng, dẫn đến khó có con. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, người nam có thể đối mặt với nguy cơ vô sinh hiếm muộn. (1)
Biến chứng quai bị gây viêm tinh hoàn thường có các dấu hiệu đặc trưng sau 10-15 ngày mắc quai bị. Người bệnh thường có các triệu chứng toàn thân như sốt, đau đầu, mệt mỏi, sưng tuyến mang tai sau đó là các biểu hiện đặc hiệu tại vùng sinh dục như tinh hoàn sưng to hơn bình thường, vùng bìu sưng đỏ đau tức rõ rệt.
Viêm tinh hoàn do quai bị là biến chứng nguy hiểm, có thể gây teo tinh hoàn dẫn đến suy giảm chức năng sinh tinh và sản xuất nội tiết, ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng sinh sản, thậm chí có thể gây vô sinh hiếm muộn. Teo tinh hoàn có thể xảy ra ở một bên hoặc đồng thời cả hai bên tinh hoàn trong khoảng 10 – 30% trường hợp. (2)
Tình trạng teo một bên tinh hoàn dù có ảnh hưởng đến việc sản xuất tinh trùng và sản sinh hormone testosterone nội sinh, nhưng nếu bên còn lại vẫn hoạt động bình thường thì người bệnh vẫn có khả năng sinh con. Nếu cả hai bên tinh hoàn đều bị teo sẽ làm tăng nguy cơ vô sinh nam, lúc đó người bệnh sẽ được chỉ định các phẫu thuật, vi phẫu phù hợp để tìm tinh trùng.
Ngay khi có dấu hiệu bị quai bị, nam giới nên chủ động thăm khám sớm để được bác sĩ tư vấn, chỉ định điều trị và có những hướng dẫn trong trường hợp nghi ngờ viêm nhiễm:
Viêm tinh hoàn do virus quai bị thường dễ chẩn đoán hơn do với tình trạng viêm từ những nguyên nhân khác. Đầu tiên bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh lý cũng như triệu chứng người bệnh đang gặp phải, thời gian phát hiện triệu chứng. Sau đó bác sĩ sẽ khám lâm sàng nhằm kiểm tra biểu hiện ở vùng tinh hoàn như sưng, đau, nóng, đỏ như thế nào.
Tùy theo tình trạng cụ thể ở từng bệnh nhân, bác sĩ có thể yêu cầu thêm một số xét nghiệm hoặc phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng để chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh, bao gồm:
Hiện nay, vẫn chưa có thuốc đặc trị bệnh quai bị, mục tiêu chính là kiểm soát các triệu chứng, giúp giảm đau, kháng viêm. Khi có biểu hiện viêm tinh hoàn, bệnh nhân sẽ được theo dõi tiến độ điều trị bằng xét nghiệm nồng độ hormone và xét nghiệm tinh dịch đồ.
Trong quá trình điều trị, người bệnh cần tuân thủ tuyệt đối phác đồ được bác sĩ chỉ định. Chú ý nằm yên nghỉ ngơi khi tinh hoàn còn sưng đau và mặc quần lót chuyên dụng để nâng đỡ tinh hoàn, hạn chế di chuyển quá nhiều khi tinh hoàn còn viêm.
Biến chứng nghiêm trọng của tình trạng viêm ở tinh hoàn có thể làm giảm khả năng sinh tinh ở nam giới. Vì vậy, sau khi điều trị khỏi các triệu chứng báo động, nam giới cần đến các cơ sở y tế hoặc bệnh viện có chuyên khoa nam học hoặc hỗ trợ sinh sản để được thăm khám lại về khả năng sinh sản. Trong những trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định lưu trữ tinh trùng khi chất lượng tinh trùng chưa giảm nhiều.
Quai bị gây viêm tinh hoàn có thể được phòng ngừa hiệu quả bằng việc tiêm vaccine. Vaccine quai bị có hiệu quả cao với trẻ em, thanh thiếu niên và người trưởng thành chưa có miễn dịch. Hiện nay, vaccine quai bị thường kết hợp chung với vaccine phòng sởi và rubella.
Bên cạnh tiêm phòng, nam giới cần lưu ý một số điều sau để hạn chế nguy cơ mắc bệnh:
Bệnh nhân có biểu hiện viêm ở tinh hoàn do virus quai bị nên được chăm sóc kỹ để tránh những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Thông thường, tình trạng viêm sẽ kéo dài khoảng 3-5 ngày thì hết sốt, nhưng tình trạng sưng sẽ kéo dài đến khoảng 3-4 tuần. Tuy nhiên, để biết bao lâu mới hết bệnh thì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như thời điểm phát hiện bệnh và phương pháp điều trị được thực hiện.
Nếu phát hiện bệnh ở giai đoạn cấp tính, tiên lượng điều trị sẽ tốt hơn và thời gian điều trị sẽ ngắn hơn. Ngoài ra, tùy vào mỗi giai đoạn bệnh sẽ có phương pháp điều trị khác nhau. Ở giai đoạn nhẹ, người bệnh chỉ cần dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, tuy nhiên nếu điều trị ở giai đoạn mãn tính, cần phải kết hợp nhiều phương pháp để điều trị thì thời gian khỏi bệnh sẽ dài hơn.
Tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ vô sinh nếu không được điều trị kịp thời. Biến chứng đáng lo ngại nhất là teo tinh hoàn, xảy ra ở khoảng 10 – 30% trường hợp. Nếu chỉ teo tinh hoàn một bên, khả năng sinh sản của người nam có thể vẫn được duy trì, nhưng nếu teo cả hai bên tinh hoàn, người bệnh có nguy cơ cao bị suy giảm số lượng, chất lượng tinh trùng, thậm chí vô sinh.
Nam giới chỉ nên quan hệ tình dục trở lại khi đã điều trị khỏi bệnh và được bác sĩ xác nhận là đã hồi phục hoàn toàn. Quan hệ quá sớm trong giai đoạn viêm hoặc đang trong quá trình điều trị có thể làm trầm trọng các tổn thương và tăng nguy cơ biến chứng.
Bác sĩ Danh khuyến cáo tất cả nam giới ở tuổi dậy thì, người có tiền sử viêm tinh hoàn do quai bị hay nếu nhận thấy bất thường về sự phát triển, chiều cao và cơ quan sinh dục, nên có sự tìm hiểu trên các thông tin y khoa chính thống và đến những cơ sở y tế hoặc bệnh viện uy tín có chuyên khoa nam học hoặc hỗ trợ sinh sản để thăm khám. Chi phí khám nam khoa và hiếm muộn nam hiện nay rất rẻ, các bác sĩ thăm khám cũng rất tâm lý, vì vậy nam giới nên bỏ qua tâm lý e ngại, hãy thoải mái và yên tâm khi muốn kiểm tra sức khỏe sinh sản của mình.
Tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản (IVF Tâm Anh) với xu hướng điều trị toàn diện hiệu quả, chắt chiu từng cơ hội để giúp các gia đình sớm đón con yêu về nhà, các bác sĩ còn đặc biệt quan tâm đến việc nâng cao sức khỏe của nam giới sau điều trị vô sinh, giúp các quý ông duy trì và giữ vững bản lĩnh phái mạnh.
Để đặt lịch thăm khám và kiểm tra các vấn đề về sức khỏe sinh sản với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm IVF Tâm Anh, quý khách hàng có thể liên hệ đến thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Viêm tinh hoàn do quai bị là biến chứng có thể phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Nam giới sau tuổi dậy thì, đặc biệt nếu đã từng mắc quai bị từ trước cần chủ động theo dõi sức khỏe định kỳ để tránh những biến chứng ảnh hưởng lâu dài đến khả năng sinh sản.
