Tình trạng tinh hoàn bên to bên nhỏ khiến nam giới thấp thỏm, lo lắng ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe, đặc biệt là sức khoẻ sinh sản. Vậy hiện tượng kích cỡ tinh hoàn bên to bên nhỏ là bệnh gì? Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng một bên tinh hoàn to một bên nhỏ? Những thắc mắc này sẽ được bác sĩ Nguyễn Quang Vinh Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM giải đáp trong bài viết sau.
Tinh hoàn bên to bên nhỏ là hiện tượng mà một bên tinh hoàn có kích thước lớn hơn hoặc nhỏ hơn bên còn lại. Một mức độ chênh lệch nhỏ là bình thường ở nhiều nam giới và không gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
ThS.BS Lê Đăng Khoa, Trưởng Đơn vị Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh Quận 8 cho biết: “Mặc dù kích thước tinh hoàn của nam giới tự nhiên không hoàn toàn bằng nhau, nhưng nếu một bên tinh hoàn teo nhỏ hơn đáng kể, chỉ còn dưới 2/3 kích thước bên còn lại, thì đây là dấu hiệu cảnh báo một số bệnh lý cần chú ý”.
Không phải mọi trường hợp một tinh hoàn lớn hơn tinh hoàn còn lại đều là vấn đề đáng lo ngại. Thực tế rất hiếm trường hợp một người có kích thước hai tinh hoàn giống hệt nhau. Tuy nhiên các biểu hiện tinh hoàn bên to bên nhỏ bất thường nam giới cần chú ý như:
Thông thường, tinh hoàn có chiều dài trung bình khoảng 4,5 cm, dày 2,5 cm và rộng 3 cm, thể tích trung bình khoảng 15- 25 ml. Tuy nhiên nếu tinh hoàn có sự thay đổi kích thước, biểu hiện bằng kích thước tinh hoàn chênh lệch lớn, một tinh hoàn có thể teo nhỏ đột ngột hoặc sưng to bất thường. (1)
Ở nam giới bình thường, tinh hoàn có thể có kích thước khác nhau nhưng thường sẽ có hình dạng giống nhau hoặc tương tự nhau. Tuy nhiên nếu tinh hoàn không đối xứng hoặc có hình dạng bất thường, nam giới cần theo dõi và chủ động thăm khám.
Cơn đau có thể xuất hiện đột ngột (đặc biệt ở trường hợp xoắn tinh hoàn) hoặc kéo dài âm ỉ. Cảm giác đau lan rộng từ vùng bìu lên khu vực bụng dưới, thậm chí lan toả qua vùng thắt lưng cũng có thể là dấu hiệu của tình trạng bệnh lý, nhiễm trùng. Ở một số trường hợp, mang vác nặng hoặc quan hệ tình dục có thể làm tăng mức độ đau. Về lâu dài, hiện tượng này có thể làm chênh lệch kích thước tinh hoàn nếu không được điều trị.
Một số trường hợp tinh hoàn bên bự bên nhỏ đi kèm với triệu chứng xuất hiện khối u hoặc mảng xơ cứng bất thường. Mảng cứng này có thể cảm nhận được khi sờ vào tinh hoàn.
Tinh hoàn co rút đột ngột là trường hợp khá phổ biến ở nam giới, là tình trạng một bên tinh hoàn di chuyển lên cao hơn bình thường, thường hướng lên vùng bẹn hoặc thậm chí vào ống bẹn. Tình trạng này có thể là dấu hiệu vấn đề sức khỏe sinh sản nghiêm trọng cần được kiểm tra càng sớm càng tốt.
Tình trạng tinh hoàn bên to bên nhỏ có thể liên quan đến các nguyên nhân sau:
Tràn dịch tinh mạc xảy ra khi dịch tích tụ giữa hai lá của màng bao quanh tinh hoàn, dẫn đến tình trạng một bên tinh hoàn lớn hơn bên còn lại.
Giãn tĩnh mạch thừng tinh xảy ra rất phổ biến. Theo các số liệu thống kê, tỷ lệ nam giới bị giãn tĩnh mạch thừng tinh chiếm 10-15%. Giãn tĩnh mạch thừng tinh nặng có thể dẫn đến hệ luỵ sức khỏe sinh sản lâu dài như teo tinh hoàn, rối loạn hoạt động sinh tinh, vô sinh nam…
Giãn tĩnh mạch thừng tinh là tình trạng các tĩnh mạch trong bìu bị giãn nở. Tình trạng giãn tĩnh mạch thừng tinh có thể làm cản trở lưu lượng máu nuôi dưỡng tinh hoàn, khiến máu bị ứ đọng dẫn đến tình trạng thiếu oxy và các dưỡng chất cần thiết để nuôi tinh hoàn. Máu ứ đọng còn làm tăng nhiệt độ vùng bìu, ảnh hưởng đến hoạt động sinh tinh và gây teo tinh hoàn.
Ngoài ra, sự giãn nở bất thường của các tĩnh mạch cũng có thể tạo cảm giác tinh hoàn to hơn so với bình thường. Tuỳ thuộc vào mức độ giãn tĩnh mạch thừng tinh mà bác sĩ sẽ đưa ra những chỉ định cụ thể. (2)
Đây là tình trạng viêm xảy ra tại tinh hoàn, thường do nhiễm trùng hoặc virus gây bệnh quai bị. Tình trạng này có thể dẫn đến sự khác biệt về kích thước giữa hai tinh hoàn. Nếu nam giới cảm thấy đau tinh hoàn và nghi ngờ nguyên nhân viêm tinh hoàn, hãy nhanh chóng đến bệnh viện gần nhất để được thăm khám và có phương án xử trí phù hợp. Tình trạng này có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến tinh hoàn nếu không được điều trị kịp thời.
Tình trạng viêm mào tinh hoàn thường do nhiễm trùng gây ra. Đây cũng là triệu chứng phổ biến của bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) do vi khuẩn chlamydia gây nên. Bác sĩ Vinh khuyến nghị nếu nam giới nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như đau, cảm giác nóng rát khi đi tiểu hoặc chảy dịch từ dương vật kèm theo viêm nhiễm thì cần nhanh chóng thăm khám tại các bệnh viện, phòng khám chuyên khoa Nam học – Hiếm muộn để được bác sĩ kiểm tra, điều trị sớm.
Các cơ quan hoặc đoạn ruột trong ổ bụng khi bị thoát vị vào ống bẹn mà không thể đẩy trở lại vị trí ban đầu sẽ dẫn đến tình trạng thiếu máu nuôi, gây tổn thương nghiêm trọng. Người bệnh thường cảm thấy đau dữ dội, bụng chướng, buồn nôn và xuất hiện khối sưng đau rõ rệt ở vùng bìu.
Nếu không được xử lý kịp thời, thoát vị bẹn nghẹt có thể dẫn đến hoại tử các cơ quan bị thoát vị, tổn thương tinh hoàn và thậm chí gây viêm phúc mạc, một biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.
Tình trạng 1 bên tinh hoàn to 1 bên nhỏ còn có thể liên quan đến nguyên nhân chấn thương tinh hoàn. Chấn thương tinh hoàn xảy ra khi có tác động lực mạnh vào vùng bìu, dẫn đến tổn thương mô tinh hoàn. Tình trạng này có thể gây ra sự khác biệt về kích thước giữa hai tinh hoàn như tinh hoàn sưng to do tụ máu, tinh hoàn teo nhỏ do các mạch máu nuôi tinh hoàn bị tổn thương hoặc chấn thương gây nên các mô sẹo vĩnh viễn…
Mặc dù hiếm khi xảy ra, tình trạng ung thư tinh hoàn có thể là nguyên nhân dẫn đến hiện tượng “trứng dái bên to bên nhỏ”. Ở trẻ sơ sinh, tình trạng tinh hoàn bên to bên nhỏ do nguyên nhân bệnh lý có thể làm gia tăng nguy cơ phát triển ung thư tinh hoàn. Khi tinh hoàn nằm trong ổ bụng, môi trường nhiệt độ không phù hợp có thể cản trở quá trình phát triển của tinh hoàn, dẫn đến tình trạng teo dần. Qua thời gian, tinh hoàn bị teo này có thể biến đổi thành khối u ác tính.
Xoắn tinh hoàn xảy ra khi dây thừng tinh bị xoắn do tinh hoàn xoay quá mức. Tình trạng này có thể làm chậm hoặc thậm chí ngừng hoàn toàn lưu lượng máu từ cơ thể đến tinh hoàn. Khi không nhận được đủ máu nuôi, tinh hoàn bị ảnh hưởng sẽ thiếu oxy và chất dinh dưỡng cần thiết, gây tổn thương mô nghiêm trọng.
Nếu bạn phát hiện tinh hoàn có sự chênh lệch kích thước hoặc cảm thấy đau tinh hoàn kéo dài sau chấn thương hoặc cơn đau xuất hiện rồi biến mất đột ngột mà không rõ lý do, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức. Xoắn tinh hoàn là một trường hợp cấp cứu y tế, cần được can thiệp ngay để bảo vệ tinh hoàn khỏi nguy cơ tổn thương vĩnh viễn.
Sự khác biệt về kích thước thường không phải là điều đáng lo ngại. Tình trạng tinh hoàn 1 bên to 1 bên nhỏ có thể liên quan đến yếu số sinh lý, cũng có thể do bệnh lý cần can thiệp y tế. Nếu tinh hoàn bị đau hoặc thay đổi hình dạng, nam giới nên đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt. (3)
Để xác định tình trạng tinh hoàn bên to bên nhỏ, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng vùng bìu và tinh hoàn của bệnh nhân. Quá trình này nhằm phát hiện những bất thường như sự phát triển không cân đối, khối u hoặc dấu hiệu đáng ngờ khác.
Nếu có nghi ngờ về ung thư tinh hoàn, bác sĩ sẽ khai thác tiền sử bệnh lý cá nhân và gia đình để xác định nguy cơ di truyền liên quan. Các bước kiểm tra này không chỉ giúp phát hiện nguyên nhân gây ra tình trạng mà còn hỗ trợ bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp, đảm bảo sức khỏe tối ưu cho bệnh nhân.
Những phương pháp kiểm tra và xét nghiệm thường được sử dụng bao gồm:
Tinh hoàn bên to bên nhỏ là tình trạng khá phổ biến ở nam giới. Thực tế kích thước mỗi bên tinh hoàn sẽ có sự chênh lệch nhất đinh. Nếu tình trạng tinh hoàn lệch bên to bên nhỏ do nguyên nhân bẩm sinh và không làm ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản, chất lượng cuộc sống của nam giới, khả năng cao không cần can thiệp điều trị.
Tuy nhiên nam giới cần theo dõi và thăm khám ngay nếu hiện tượng tinh hoàn bên to bên nhỏ đi kèm với các triệu chứng bất thường như:
Nam giới có tinh hoàn bên to bên nhỏ không đồng nghĩa với việc bị vô sinh, vì kích thước tinh hoàn không phải là yếu tố phản ánh trực tiếp chức năng sinh sản. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, tình trạng này có thể liên quan đến các vấn đề sức khỏe ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Do đó nếu nghi ngờ tinh hoàn bên to bên bé, nam giới nên khám nam khoa – hiếm muộn tại các bệnh viện, phòng khám uy tín để được bác sĩ kiểm tra, lên phương án điều trị phù hợp.
Theo quy định tại Khoản 3 Điều 4 Thông tư 148/2018/TT-BQP, chỉ tuyển chọn những công dân có sức khỏe loại 1, 2, 3 nhập ngũ theo tiêu chuẩn phân loại sức khỏe tại Thông tư liên tịch 16/2016/TTLT-BYT-BQP.
Căn cứ quy định tại Khoản 4 Điều 9 Thông tư liên tịch 16/2016/TTLT-BYT-BQP thì dựa vào số điểm chấm cho 8 chỉ tiêu ghi trong phiếu sức khỏe nghĩa vụ quân sự để phân loại sức khỏe, cụ thể như sau:
Theo đó, các bệnh về thận, tiết niệu, sinh dục dẫn đến việc công dân không đảm bảo điều kiện về sức khỏe để được đi nghĩa vụ quân sự được quy định tại số thứ tự 147 Mục II Phụ lục 1 ban hành kèm theo Thông tư liên tịch 16/2016/TTLT-BYT-BQP bao gồm:
Như vậy, trường hợp tinh hoàn bên to bên nhỏ không nằm trong số các dị tật bìu ảnh hưởng đến tiêu chuẩn khám nghĩa vụ quân sự. Do đó nam giới bị tinh hoàn lệch bên to bên nhỏ vẫn đủ điều kiện để tuyển chọn nhập ngũ theo quy định. Tuy nhiên để chắc chắn hơn, nam giới nên thăm khám nghĩa vụ trực tiếp để được Hội đồng khám kết luận chính xác nhất.
Tại IVF Tâm Anh, chúng tôi cam kết cung cấp dịch vụ khám và điều trị Nam khoa – Hiếm muộn riêng tư với chất lượng hàng đầu, đáp ứng mọi tiêu chí của người bệnh khi đến trải nghiệm dịch vụ thăm khám, chăm sóc sức khỏe nam khoa với:
Để đặt lịch thăm khám, tư vấn chữa trị tinh hoàn bên to bên nhỏ với các bác sĩ, chuyên gia Nam khoa – Hiếm muộn tại IVF Tâm Anh, quý khách hàng vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hầu hết nam giới bị tinh hoàn bên to bên nhỏ không phải vấn đề quá lo lắng. Tuy nhiên cánh mày râu không nên chủ quan, thay vào đó cần theo dõi các triệu chứng và thăm khám ngay khi phát hiện các dấu hiệu bất thường bộ phận sinh dục. Bác sĩ Vinh khuyến nghị nam giới nên chú ý thăm khám sức khỏe nam khoa định kỳ mỗi 6-12 tháng một lần, chủ động thăm khám nếu cơ quan sinh dục có dấu hiệu bất thường để các bác sĩ chuyên khoa có phương án xử trí phù hợp.
