Nhiều nghiên cứu cho thấy chế độ ăn uống có mối liên hệ mật thiết với khả năng sinh sản ở cả nam và nữ. Tuy nhiên, theo bác sĩ Nguyễn Thị Kim Cúc, không có thực phẩm gây vô sinh tuyệt đối, nhưng việc ăn uống mất cân đối, sử dụng thực phẩm kém lành mạnh trong thời gian dài có thể làm ảnh hưởng đến hormone sinh sản, chất lượng trứng và tinh trùng, từ đó khiến việc thụ thai trở nên khó khăn hơn. Vậy những thực phẩm gây vô sinh nào cần hạn chế và ăn uống ra sao để bảo vệ sức khỏe sinh sản?
Một số thực phẩm gây vô sinh có thể làm rối loạn hormone sinh sản, giảm chất lượng trứng và tinh trùng. Ngược lại, một số thực phẩm khác giúp cân bằng nội tiết và tăng khả năng thụ thai. Cụ thể:
Các nghiên cứu của Đại học Harvard đã chỉ ra rằng chế độ ăn lành mạnh giàu rau xanh, trái cây, cá, ngũ cốc nguyên hạt, dầu thực vật không bão hòa (đặc trưng của ẩm thực Địa Trung Hải) giúp tăng tỷ lệ thụ thai và cải thiện hiệu quả điều trị hiếm muộn.
Trong khi đó, chế độ ăn có nhiều chất béo bão hòa, thực phẩm nhiều đường tinh luyện và đồ ăn chế biến sẵn có thể làm rối loạn nội tiết, tăng nguy cơ béo phì, kháng insulin và ảnh hưởng xấu đến khả năng sinh sản ở cả hai giới.
Ở nữ giới, chất lượng trứng được quyết định bởi nhiều yếu tố, trong đó có chế độ dinh dưỡng. Tiêu thụ các thực phẩm giàu vitamin D, axit folic, omega-3 và chất chống oxy hóa có thể giúp giảm stress oxy hóa, cân bằng nội tiết, cải thiện chất lượng noãn. Ở nam giới, các chất chống oxy hóa như vitamin C, E và kẽm giúp bảo vệ DNA của tinh trùng, cải thiện mật độ và khả năng di động của chúng.
Chu kỳ kinh nguyệt xảy ra do sự điều hòa các hormone progesterone và estrogen. Chế độ ăn thiếu cân bằng: Thiếu protein, nhiều đường hoặc kiêng khem thái quá có thể làm rối loạn insulin, gây rối loạn nội tiết tố nữ, khiến chu kỳ kinh nguyệt và rụng trứng bất thường, hạn chế khả năng thụ thai.
Mặc dù không có thực phẩm gây vô sinh tuyệt đối, nhưng heo nhiều nghiên cứu, một số thực phẩm sau có khả năng ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản, cần hạn chế tiêu thụ, bao gồm:
Những thực phẩm giàu chất béo chuyển hóa như khoai tây chiên, pizza, bơ sữa, gà rán, đồ chiên nhiều dầu, bánh ngọt công nghiệp có thể ảnh hưởng xấu đến tim mạch và hormone sinh dục làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, đồng thời có thể gây rối loạn rụng trứng ở nữ.
Thịt nguội, xúc xích, ruốc chứa nhiều nitrat, nitrit và chất bảo quản, có thể gây hại cho tế bào sinh dục nam và nữ giới. Đặc biệt, khi tiêu thụ quá nhiều thịt chế biến sẵn, phụ nữ có nguy cơ đối mặt với tình trạng chất lượng trứng kém, rối loạn chu kỳ kinh nguyệt.
Đồ chiên rán nhiều lần ở nhiệt độ cao, đặc biệt là đồ ăn nhanh như khoai tây chiên, gà rán, bánh chiên,… được coi là những thực phẩm gây vô sinh tiềm ẩn do chứa nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa. Bên cạnh đó, những thực phẩm này thường được chiên nhiều lần ở nhiệt độ cao, dễ hình thành gốc tự do, làm tăng stress oxy hóa, gây tổn thương tế bào sinh dục.
Nội tạng động vật chứa nhiều chất béo bão hòa và cholesterol. Việc tiêu thụ thường xuyên loại thực phẩm này làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa, béo phì và kháng insulin, gián tiếp gây rối loạn nội tiết sinh dục, ảnh hưởng đến khả năng đậu thai.
Một số loài cá như cá kiếm, cá ngừ đại dương, cá mập có thể chứa hàm lượng thủy ngân cao, gây tổn thương hệ thần kinh và gây rối loạn nội tiết sinh dục. Ở phụ nữ, thủy ngân ảnh hưởng đến chức năng buồng trứng và giảm chất lượng trứng. Ở nam giới, chất này làm tổn thương tế bào tế bào Sertoli trong tinh hoàn, cản trở quá trình sinh tinh và giảm số lượng tinh trùng.
Về bản chất, đường tinh luyện không phải thực phẩm gây vô sinh, nhưng việc tiêu thụ quá mức làm tăng đột ngột lượng đường trong máu và insulin, ảnh hưởng xấu đến cân bằng nội tiết tố. Nữ giới ăn nhiều đường dễ bị rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến kinh nguyệt và quá trình rụng trứng. Ở nam giới, đường tinh luyện liên quan đến giảm testosterone và gia tăng nguy cơ béo phì, từ đó làm giảm chất lượng tinh trùng.
Thực phẩm công nghiệp, được sản xuất bằng hóa chất (chất tạo màu, chất tạo ngọt, chất bảo quản) có thể gây rối loạn nội tiết, làm suy giảm nồng độ hormone sinh dục ở cả nam và nữ. Tiêu thụ các thực phẩm công nghiệp chứa nhiều phụ gia trong thời gian dài có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, khó có thai tự nhiên.
Rau quả, thịt, sữa không rõ nguồn gốc có thể vẫn tồn đọng nhiều hormone tăng trưởng, kháng sinh hoặc thuốc trừ sâu. Các chất này có thể gây rối loạn nội tiết, mất cân bằng trục hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng/tinh hoàn nên được nhiều chuyên gia liệt kê vào danh sách những thực phẩm gây vô sinh tiềm ẩn ở nam giới và nữ giới. Phụ nữ có thể gặp một số biểu hiện như niêm mạc tử cung bất thường, rối loạn phóng noãn. Ở nam giới, các chất này có thể làm giảm sản xuất và chất lượng tinh trùng.
BPA (bisphenol A) và và phthalates là các chất hóa dẻo thường được tìm thấy trong bao bì nhựa, chai nước, hộp đựng thực phẩm. Các nghiên cứu cho thấy BPA có thể làm giảm dự trữ buồng trứng ở phụ nữ và ảnh hưởng đến hoạt động điều hòa hormone sinh dục. Ở nam giới, phthalates liên quan đến giảm testosterone và số lượng tinh trùng.
Rượu bia và thức uống có cồn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sinh sản ở cả hai giới. Ở nữ giới, uống nhiều rượu gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, làm giảm khả năng rụng trứng. Đối với nam, rượu có thể làm giảm sản xuất testosterone, giảm khả năng sinh tinh và tăng tỷ lệ tinh trùng dị dạng.
Để đảm bảo sức khỏe sinh sản, cặp đôi cần hạn chế những thực phẩm gây vô sinh tiềm ẩn ở nữ và nam giới, đồng thời xây dựng chế độ ăn lành mạnh. Cụ thể:
Chất chống oxy hóa như vitamin C, vitamin E, beta-caroten, selen, kẽm có tác dụng trung hòa gốc tự do, bảo vệ tế bào sinh dục khỏi tổn thương. Những chất này có nhiều trong rau xanh, trái cây tươi, các loại hạt. Ở nam giới, nhóm chất này giúp cải thiện mật độ, khả năng di động và hình dạng bình thường của tinh trùng. Đối với nữ, chất chống oxy hóa hỗ trợ hoạt động của buồng trứng, giúp trứng phát triển tốt, giảm nguy cơ rối loạn phóng noãn.
Protein nạc là nguồn cung cấp axit amin thiết yếu, ít chất béo bão hòa, giúp nuôi dưỡng tế bào và duy trì ổn định hormone sinh dục. Một số thực phẩm giàu protein nạc là: Thịt gà bỏ da, cá, trứng, các loại đậu, sữa ít béo.
Chất béo không bão hòa đơn và đa (đặc biệt là omega-3) có trong dầu ô liu, cá hồi, quả bơ, các loại hạt rất có lợi cho sức khỏe sinh sản. Những chất này góp phần điều hòa hormone, hỗ trợ rụng trứng đều đặn và duy trì môi trường niêm mạc tử cung ổn định. Omega-3 cũng giúp cải thiện tính toàn vẹn của màng tế bào tinh trùng, nâng cao khả năng thụ tinh.
Ngũ cốc nguyên hạt chứa nhiều chất xơ, vitamin nhóm B và khoáng chất, giúp điều hòa đường huyết, hỗ trợ chuyển hóa năng lượng và duy trì cân bằng nội tiết tố. Thay vì dùng gạo trắng, bánh mì trắng hoặc ngũ cốc tinh chế, nên chọn yến mạch, gạo lứt, lúa mạch hoặc bánh mì nguyên cám.
Thực phẩm không rõ nguồn gốc tiềm ẩn nguy cơ trở thành thực phẩm gây vô sinh do chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, hormone tăng trưởng, hóa chất bảo quản. Đây đều là những chất có thể làm suy giảm chức năng sinh sản. Do đó, nên ưu tiên thực phẩm hữu cơ, chọn địa chỉ cung cấp thực phẩm uy tín, kiểm soát chất lượng tốt.
Tiêu thụ quá nhiều caffeine có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Một số nghiên cứu của Vương Quốc Anh báo cáo khi dùng quá 300mg caffeine/ngày (khoảng 3-4 ly cà phê) sẽ làm giảm đến 50% khả năng thụ thai. Do đó, nếu sử dụng quá nhiều caffein có thể làm tăng tỷ lệ vô sinh hiếm muộn.
Đậu nành hay các chế phẩm từ loại đậu này không phải thực phẩm gây ảnh hưởng sức khỏe sinh sản. Các thực phẩm làm từ đậu nành thường bị hiểu nhầm là một trong những thực phẩm gây vô sinh ở nam giới do chứa phytoestrogen (chất có cấu trúc gần giống estrogen). Tuy nhiên, phytoestrogen hoàn toàn không phải là estrogen, không ảnh hưởng đến tinh trùng hoặc buồng trứng nên không thể gây vô sinh.
>> Xem thêm: Nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới thường gặp không nên bỏ qua
Không có bằng chứng nào cho thấy ăn trứng nhiều gây vô sinh. Trứng là thực phẩm giàu protein, choline, vitamin D và các axit amin thiết yếu, có lợi cho sức khỏe sinh sản. Tuy nhiên, nên ăn trứng điều độ và lựa chọn trứng sạch, rõ nguồn gốc để đảm bảo an toàn thực phẩm.
Nước ngọt chứa nhiều đường tinh luyện và chất tạo màu nhân tạo có thể làm rối loạn nội tiết, gây viêm mạn tính, tăng nguy cơ béo phì, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe sinh sản. Nghiên cứu của Đại học Boston (2018) chỉ ra rằng tiêu thụ ít nhất một lon nước ngọt/ngày làm giảm 25 – 33% khả năng thụ thai ở cả hai giới.
Cặp đôi nên khám sức khỏe sinh sản định kỳ 6 tháng hoặc ít nhất 1 lần/năm để tầm soát các rối loạn nội tiết, tử cung bất thường hoặc bệnh lý tiềm ẩn, ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại, không có thực phẩm gây vô sinh tuyệt đối. Việc duy trì chế độ ăn cân bằng, giàu dinh dưỡng, đồng thời hạn chế thực phẩm công nghiệp và rượu bia là yếu tố quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe sinh sản. Đặc biệt, để giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, cần khám sức khỏe sinh sản định kỳ tại cơ sở y tế uy tín. Với đội ngũ chuyên gia đầu ngành cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại, IVF Tâm Anh là địa chỉ tin cậy trong tầm soát, phát hiện sớm và điều trị hiệu quả vô sinh, hiếm muộn, giúp tối ưu thời gian và chi phí điều trị.
