Tràn dịch màng tinh hoàn là bệnh lý nam khoa khá phổ biến, khiến bìu sưng to do ứ dịch quanh tinh hoàn. Dù phần lớn trường hợp lành tính, tình trạng này vẫn có thể tiềm ẩn biến chứng nếu kéo dài, đặc biệt ở nam giới trưởng thành. Hiểu rõ nguyên nhân – nhận biết sớm triệu chứng – lựa chọn điều trị đúng thời điểm sẽ giúp giảm khó chịu, bảo vệ sức khỏe sinh sản và ngăn ngừa những hậu quả về lâu dài.
Tràn dịch màng tinh hoàn là tình trạng tích tụ dịch giữa hai lớp màng bao quanh tinh hoàn, khiến bìu sưng to và nặng nề. Khoảng 1% nam giới trưởng thành sẽ gặp ít nhất một lần tình trạng này trong đời. Ở trẻ sơ sinh, tỷ lệ mắc cao hơn, lên đến 10% trong những tuần đầu sau sinh, do liên quan đến sự phát triển và đóng kín của ống phúc tinh mạc.
Về phân loại, bệnh được chia làm hai dạng chính:
Xác định đúng dạng bệnh giúp xây dựng phác đồ điều trị hiệu quả, giảm tái phát. Khi tìm địa chỉ chữa trị tình trạng này ở đâu, người bệnh nên chọn cơ sở có chuyên khoa tiết niệu và kỹ thuật phẫu thuật an toàn.
Tràn dịch tinh mạc hình thành khi dịch tích tụ bất thường trong khoang màng tinh hoàn do mất cân bằng giữa tiết và hấp thu dịch, hoặc do tồn tại đường thông bất thường với ổ bụng. Tình trạng ứ dịch tại màng tinh hoàn ở người lớn và trẻ em đều có nguyên nhân rất đa dạng, ảnh hưởng trực tiếp đến việc lựa chọn phác đồ điều trị.
Trong giai đoạn bào thai, tinh hoàn di chuyển từ ổ bụng xuống bìu, kéo theo một phần phúc mạc gọi là ống phúc tinh mạc. Nếu quá trình phát triển này gặp bất thường, dịch có thể dễ dàng tích tụ quanh tinh hoàn ngay từ khi mới sinh. Đây là nguyên nhân gây ứ dịch màng tinh hoàn phổ biến ở trẻ nhỏ. (2)
Khi ống phúc tinh mạc không được đóng kín, dịch từ ổ bụng chảy xuống bìu tạo thành tình trạng ứ dịch màng tinh hoàn thông thương. Tình trạng này khiến kích thước bìu thay đổi theo tư thế và thời điểm trong ngày.
Tai nạn thể thao, va đập mạnh, tai nạn lao động,… có thể gây viêm và rò rỉ dịch vào khoang màng tinh hoàn. Đây là nguyên nhân đáng chú ý ở tràn dịch tinh mạc ở người lớn, đặc biệt ở người làm việc nặng hoặc chơi thể thao đối kháng.
Các bệnh như viêm tinh hoàn, tràn dịch màng mào tinh hoàn do viêm mào tinh,… có thể làm tăng tiết dịch, dẫn đến tràn dịch thứ phát. Nguyên nhân này thường yêu cầu điều trị nguyên nhân viêm trước khi xử lý dịch.
Một số ca phẫu thuật như sửa thoát vị bẹn, cắt mào tinh hoàn,… có thể gây gián đoạn dẫn lưu bạch huyết, dẫn tới tích tụ dịch. Trong những trường hợp này, điều trị cần cân nhắc kỹ để tránh tình trạng tái phát khi chữa tràn dịch tinh mạc.
Khối u tinh hoàn hoặc các tổn thương ác tính khác có thể gây ra tình trạng tràn dịch. Đây là nguyên nhân cần đặc biệt lưu ý vì có thể đe dọa tính mạng nếu chậm trễ trong quá trình chẩn đoán và điều trị.
Các biểu hiện của tràn dịch tinh mạc thường diễn tiến âm thầm, không gây đau dữ dội nhưng đủ để người bệnh nhận thấy những thay đổi bất thường ở vùng bìu. Bao gồm:
Người bệnh có thể cảm thấy bìu sưng căng, đôi khi đau âm ỉ, đặc biệt khi vận động nặng hoặc đứng lâu. Tràn dịch tinh mạc lớn ở người lớn đôi khi gây đau âm ỉ. Trong khi ở trẻ nhỏ, cha mẹ dễ nhận thấy bìu của trẻ to bất thường ngay cả khi trẻ không kêu đau.
Đây là dấu hiệu đặc trưng của tràn dịch tinh mạc thông thương do ống phúc tinh mạc không đóng kín. Kích thước bìu thường to hơn vào buổi chiều hoặc sau khi vận động, giảm khi người bệnh nằm nghỉ. Trong tràn dịch màng mào tinh hoàn hoặc dạng không thông, kích thước tăng chậm nhưng ổn định hơn.
Người mắc tràn dịch tinh mạc mô tả tình trạng này như “mang một túi nước” trong bìu, gây khó chịu khi đi lại, ngồi lâu hoặc mặc đồ bó sát cơ thể. Triệu chứng này ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc, thậm chí đời sống tình dục, khiến nhiều người tìm kiếm địa chỉ chữa trị tốt để can thiệp sớm.
Đây thường là bệnh lý lành tính, không trực tiếp đe dọa đến tính mạng của người bệnh. Tuy nhiên, nếu để tình trạng này kéo dài hoặc xử trí không đúng cách, bệnh có thể tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng. Điều này khiến việc xây dựng phác đồ điều trị chuẩn xác trở nên đặc biệt quan trọng. Các biến chứng đáng lưu ý gồm:
Chính vì vậy, dù phần lớn các trường hợp bị ứ dịch màng tinh hoàn không gây nguy hiểm ngay lập tức nhưng vẫn cần được đánh giá kỹ lưỡng và điều trị sớm để tránh các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt trong các trường hợp tái phát, kích thước lớn hoặc nghi ngờ có các tổn thương khác kèm theo.
Chẩn đoán tràn dịch tinh mạc cần có sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các phương tiện hình ảnh để xác định bản chất dịch, loại trừ tổn thương phối hợp và định hướng phác đồ điều trị. Vấn đề này ở người lớn, đặc biệt là những trường hợp nghi ngờ u tinh hoàn, thoát vị màng tinh hoàn, việc lựa chọn phương pháp chẩn đoán chính xác là yếu tố then chốt. Cụ thể:
Chụp CT thường không phải phương án đầu tay nhưng có giá trị trong các trường hợp phức tạp như tràn dịch từ bìu lên ổ bụng hoặc khi cần đánh giá các tổn thương vùng chậu, ổ bụng liên quan. CT giúp phát hiện tình trạng thoát vị kèm theo, các khối u sâu và lập kế hoạch can thiệp.
MRI cung cấp hình ảnh mô mềm với độ phân giải cao, hữu ích khi siêu âm và CT chưa cho kết quả rõ ràng. Phương pháp này giúp phân biệt dịch lành tính với dịch có thành phần máu, protein cao hoặc nghi ngờ ác tính, đồng thời đánh giá chính xác cấu trúc tinh hoàn, mào tinh và mạch máu bìu.
Siêu âm là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán dịch ứ tại màng tinh hoàn. Siêu âm cho phép xác định lượng dịch, vị trí, tính chất dịch, đồng thời loại trừ khối u tinh hoàn, viêm hoặc thoát vị màng tinh hoàn. Với siêu âm Doppler màu, bác sĩ còn đánh giá được tình trạng tưới máu tinh hoàn, từ đó điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp, giảm nguy cơ bỏ sót các bệnh lý ác tính.
Việc lựa chọn phương pháp điều trị ứ dịch màng tinh hoàn phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, mức độ sưng đau, độ tuổi và sức khỏe tổng thể của người bệnh. Mục tiêu điều trị là loại bỏ dịch ứ đọng, ngăn ngừa tái phát và xử lý các yếu tố tiềm ẩn, đặc biệt ở nam giới trưởng thành – nhóm có nguy cơ đi kèm khối u tinh hoàn, viêm nhiễm hoặc thoát vị bẹn. Các phương pháp điều trị phổ biến gồm:
Áp dụng cho các trường hợp nhẹ, không gây khó chịu, đặc biệt ở trẻ nhỏ vì nhiều trường hợp sẽ tự hết khi ống phúc tinh mạc đóng. Bệnh nhân sẽ được hẹn tái khám định kỳ, siêu âm theo dõi kích thước và tính chất dịch.
Không có loại thuốc đặc hiệu nào có thể làm mất dịch nhưng bác sĩ có thể kê thuốc chống viêm, giảm đau và kháng sinh nếu kèm nhiễm trùng hoặc viêm mào tinh (tràn dịch màng mào tinh hoàn). Thuốc chỉ đóng vai trò hỗ trợ, không thay thế can thiệp điều trị triệt để.
Phẫu thuật là tiêu chuẩn vàng trong điều trị tràn dịch màng tinh hoàn, đặc biệt với trường hợp tràn dịch diện rộng, tái phát hoặc kèm tổn thương nghi ngờ. Kỹ thuật phổ biến gồm phương pháp Lord (gấp túi dịch lại để giảm sự tích tụ) và Jaboulay (cắt bỏ và lộn ngược túi dịch ra sau tinh hoàn), tùy tình trạng mô và nguyên nhân. Phẫu thuật tràn dịch màng tinh hoàn tại các cơ sở uy tín sẽ giúp giảm thiểu biến chứng và đảm bảo kết quả thẩm mỹ.
Dẫn lưu dịch màng tinh hoàn thường được áp dụng cho những bệnh nhân không đủ điều kiện phẫu thuật. Bác sĩ sẽ dùng kim chọc hút dịch, giúp giảm áp lực tạm thời. Tuy nhiên, phương pháp này có tỷ lệ tái phát cao và nguy cơ nhiễm trùng nếu không đảm bảo vô khuẩn.
Sau dẫn lưu, bác sĩ sẽ tiêm dung dịch gây xơ hóa (như tetracycline, phenol, sodium tetradecyl sulfate,…) vào khoang dịch để ngăn tình trạng tái phát. Đây là lựa chọn thích hợp cho bệnh nhân cao tuổi hoặc những bệnh nhân không phù hợp phẫu thuật nhưng cần cân nhắc vì có thể gây đau, viêm hoặc tắc ống dẫn tinh.
Phần lớn các trường hợp ứ dịch tại màng tinh hoàn, đặc biệt là dạng bẩm sinh hoặc do ống phúc tinh mạc không đóng kín rất khó để phòng ngừa hoàn toàn. Tuy nhiên, với tràn dịch tinh mạc ở người lớn, người bệnh hoàn toàn có thể chủ động giảm nguy cơ mắc mới và tái phát nếu biết áp dụng các biện pháp bảo vệ hợp lý. Điều này không chỉ giúp cải thiện chất lượng sống mà còn tối ưu hiệu quả của phác đồ điều trị.
Các cách giúp giảm nguy cơ ứ dịch tại màng tinh hoàn bao gồm:
Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh (IVF Tâm Anh), quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hiểu đúng về tràn dịch màng tinh hoàn – từ nguyên nhân, dấu hiệu đến phương pháp điều trị – chính là chìa khóa giúp nam giới chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản. Nhờ sự phát triển của y học và các phác đồ điều trị ngày càng tối ưu, bệnh hoàn toàn có thể được kiểm soát hiệu quả. Việc thăm khám sớm và điều trị tại cơ sở chuyên khoa uy tín không chỉ giảm nguy cơ biến chứng mà còn góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng sống và duy trì chức năng sinh sản lâu dài.
