Béo phì có gây vô sinh không? Ảnh hưởng khả năng thụ thai ra sao?

Béo phì không chỉ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính mà còn tác động đáng kể đến sức khỏe sinh sản, ảnh hưởng đến hormone, chất lượng trứng, tinh trùng và khả năng thụ thai tự nhiên. Bài viết dưới đây sẽ làm rõ câu hỏi béo phì có gây vô sinh không và mối liên quan giữa 2 tình trạng này, đồng thời gợi ý hướng cải thiện hiệu quả cho những trường hợp thừa cân, béo phì.

Béo phì có gây vô sinh không?

Có, béo phì là yếu tố góp phần gây vô sinh ở cả nam và nữ. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh mối liên hệ chặt chẽ giữa tình trạng thừa cân và khả năng sinh sản. Tỷ lệ vô sinh ở nhóm người béo phì cao hơn so với những người có cân nặng hợp lý. Cụ thể, chỉ số BMI là tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá mức độ béo phì. Khi thừa cân (BMI ≥ 25), nguy cơ vô sinh đã bắt đầu tăng lên, và nguy cơ này tăng mạnh hơn rõ rệt nếu BMI vượt quá 30.

Sự mất cân bằng nội tiết do béo phì ở phụ nữ có thể ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng và chu kỳ kinh nguyệt. Mô mỡ thừa sản xuất và lưu trữ estrogen có thể cản trở các tín hiệu nội tiết cần thiết cho quá trình rụng trứng.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) báo cáo rằng năm 2016 hơn 1,9 tỷ người độ tuổi trưởng thành từ 18 tuổi trở lên 39% tỷ lệ thừa cân ở nam giới và 40% tỷ lệ thừa cân ở nữ giới và hơn 650 triệu người trưởng thành bị béo phì.

Nhiều nghiên cứu đã phát hiện rằng béo phì ảnh hưởng xấu đáng kể đến khả năng sinh sản và chất lượng tinh trùng ở nam giới trong độ tuổi sinh sản. Nghiên cứu báo cáo rằng thừa cân, béo phì ở nam giới có số lượng tinh trùng thấp hơn từ 1,5 đến 2 lần so với nam giới có cân nặng bình thường ở độ tuổi sinh sản.

Nghiên cứu “Béo phì ảnh hưởng đến khả năng mang thai tự nhiên ở phụ nữ Châu Âu hiếm muộn, có rụng trứng” của Jan-Willem van der Steeg và các cộng sự đã chỉ ra rằng: khả năng mang thai tự nhiên ở phụ nữ giảm 4% trên mỗi đơn vị BMI vượt quá 29 kg/m2.

Vì sao người béo phì lại khó mang thai hơn bình thường?

Người thừa cân, béo phì thường gặp khó khăn hơn trong quá trình thụ thai. Đây là hệ quả của việc béo phì gây vô sinh thông qua nhiều cơ chế tác động lên hệ sinh sản của cả nam và nữ. Việc hiểu rõ các cơ chế này giúp đánh giá đúng mức độ ảnh hưởng và lựa chọn hướng điều trị phù hợp.

1. Đối với nữ giới

Sự mất cân bằng nội tiết tố do béo phì ở phụ nữ có thể ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng và chu kỳ kinh nguyệt. Mô mỡ thừa sản xuất và lưu trữ estrogen, có thể cản trở các tín hiệu nội tiết tố cần thiết cho quá trình rụng trứng đều đặn.

• Rối loạn rụng trứng: Tình trạng này xuất phát từ việc mô mỡ sản xuất estrogen quá mức, gây mất cân bằng hormone trong cơ thể. Estrogen dư thừa không chỉ làm rối loạn chu kỳ kinh nguyệt mà còn ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng theo từng chu kỳ. Khi rụng trứng không đều hoặc không xảy ra, xác suất thụ tinh tự nhiên sẽ giảm đi rõ rệt.
• Suy giảm chất lượng trứng: Các tế bào trứng trong buồng trứng có thể bị ảnh hưởng tiêu cực bởi quá trình oxy hóa, stress, dẫn đến khả năng thụ tinh giảm mạnh, phôi hình thành không ổn định hoặc không đủ tiêu chuẩn để phát triển thành phôi thai.
• Quá trình làm tổ của phôi bị ảnh hưởng: Lớp niêm mạc tử cung dày hoặc không phù hợp do ảnh hưởng bởi hormone, làm giảm khả năng phôi làm tổ thành công. (1)

2. Đối với nam giới

Nam giới thừa cân hoặc béo phì cũng có thể khiến việc thụ thai trở nên khó khăn hơn. Trên thực tế, nam giới chỉ cần nặng hơn 9kg so với cân nặng lý tưởng cũng có nguy cơ vô sinh nam cao hơn 10% .

• Suy giảm chất lượng tinh trùng: Chỉ số khối cơ thể (BMI) của nam giới càng cao thì khả năng có số lượng tinh trùng thấp càng cao. Chất lượng và khả năng di chuyển của tinh trùng cũng dễ bị suy giảm. Những yếu tố này có thể khiến việc thụ thai trở nên khó khăn hơn, trong khi chất lượng tinh trùng thấp cũng có thể dẫn đến sảy thai.
• Rối loạn nội tiết tố: Nếu nam giới thừa cân, hormone testosterone nam sẽ chuyển hóa thành hormone estrogen nữ. Khi nồng độ estrogen của nam giới cao hơn bình thường, tinh hoàn sẽ giảm khả năng sản xuất tinh trùng.
• Tăng nhiệt độ tinh hoàn: Việc gần gũi hơn với các mô xung quanh làm tăng nhiệt độ bìu, khiến tinh trùng luôn ở nhiệt độ cao hơn. Nhiệt độ cao hơn này có thể gây hại cho tinh trùng.
• Chứng rối loạn cương: Béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ảnh hưởng đến lưu thông máu trong cơ thể và gây rối loạn cương dương.

Người béo phì gặp khó khăn gì khi thực hiện IUI, IVF?

Người béo phì khi thực hiện các phương pháp hỗ trợ sinh sản ( IUI, IVF) thường gặp phải nhiều thách thức do các phản ứng điều trị kém hơn bình thường. Dưới đây là những khó khăn của người béo phì có thể gặp khi điều trị vô sinh:

• Đáp ứng điều trị kém hơn (thuốc kích thích buồng trứng): Thông thường người béo phì cần liều điều trị cao hơn để kích thích các nang phát triển.
• Tỷ lệ chọc hút được trứng trưởng thành thấp hơn: Nguyên nhân có thể do sự rối loạn nội tiết tố, đặc biệt là mất cân bằng insulin và hormone sinh sản, ảnh hưởng đến chất lượng trứng.
• Tỷ lệ thụ thai và tỷ lệ sinh con sống sau IVF thấp hơn: Tỷ lệ phôi làm tổ thành công thấp hơn, dẫn đến tỷ lệ thụ thai tự nhiên hoặc sau chuyển phôi đều giảm.
• Nguy cơ biến chứng thai kỳ cao hơn (sẩy thai, tiểu đường, cao huyết áp,…)
  • Sảy thai sớm: Nguy cơ sẩy thai tăng do chất lượng phôi kém và rối loạn nội tiết.
  • Tiểu đường thai kỳ: Béo phì làm tăng tình trạng kháng insulin, dẫn đến rối loạn đường huyết trong thai kỳ.
  • Tăng huyết áp và tiền sản giật: Cân nặng dư thừa gây áp lực lên hệ tim mạch, làm tăng nguy cơ cao huyết áp và các biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi.
  • Sinh non, thai to: Tăng nguy cơ chuyển dạ sớm, thai quá lớn gây khó sinh thường, dễ phải sinh mổ.
  • Người béo phì có nguy cơ gặp khó khăn trong: Gây mê, nhiễm trùng vết mổ và phục hồi chậm hơn.

Người béo phì nên làm gì để giảm nguy cơ ảnh hưởng đến sinh sản?

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chỉ cần giảm 5-10% trọng lượng cơ thể có thể giúp khôi phục chu kỳ rụng trứng và kinh nguyệt đều đặn cân bằng hormone, cải thiện chất lượng và số lượng tinh trùng, giảm biến chứng khi mang thai và mang lại kết quả tốt hơn cho thai kỳ. Dưới đây là những biện pháp mà người béo phì có thể áp dụng:

• Giảm cân có mục tiêu: Dựa trên các chương trình ăn uống hợp lý, tập luyện thể dục thể thao đều đặn giúp cải thiện hormone mà còn nâng cao khả năng thụ thai, giúp hệ sinh sản hoạt động hiệu quả hơn.
• Điều trị song song béo phì và vô sinh: Là một chiến lược an toàn giúp tối ưu hóa khả năng sinh sản cho người bệnh. Các bác sĩ sẽ phối hợp điều chỉnh chế độ ăn uống, tập luyện để hỗ trợ nội tiết nếu cần thiết giúp cân bằng hormone, giảm căng thẳng, cải thiện môi trường nội mạc tử cung hoặc tinh hoàn hỗ trợ quá trình IUI, IVF.
• Kiên trì thay đổi lối sống để hỗ trợ điều trị: Thói quen sinh hoạt lành mạnh hạn chế các thói quen xấu như hút thuốc, sử dụng rượu bia, ăn uống thiếu cân đối giúp giảm thiểu các nguy cơ liên quan đến béo phì và nâng cao khả năng mang thai.
• Thăm khám sớm nếu có biểu hiện khó có con: Trong trường hợp vợ chồng quan hệ đều đặn, không dùng biện pháp tránh thai trong vòng 6 tháng đến 1 năm nhưng không có thai và đặc biệt có các yếu tố nguy cơ như béo phì thì việc chủ động thăm khám là điều cần thiết.

Trung tâm Hỗ trợ sinh sản IVF Tâm Anh là một trong những địa chỉ uy tín hàng đầu trong lĩnh vực điều trị vô sinh hiếm muộn tại Việt Nam. Nhờ ứng dụng công nghệ hiện đại cùng đội ngũ chuyên gia đầu ngành và quy trình điều trị cá nhân hóa mang lại hiệu quả cao cho bệnh nhân.

Đặc biệt, IVFTA còn thực hiện phối hợp liên khoa giữa Trung Tâm kiểm soát cân nặng và điều trị béo phì của bệnh viện, giúp tối ưu hóa sức khỏe ăn toàn cho người bệnh béo phì trước trong và quá trình điều trị sinh sản.

Trên đây là những nội dung trả lời cho câu hỏi béo phì có gây vô sinh không? Có thể thấy béo phì ảnh hưởng rõ rệt đến khả năng sinh sản, chính vì vậy việc kiểm soát cân nặng khoa học không chỉ cải thiện hiệu quả điều trị mà còn tăng cơ hội mang thai và sinh con khỏe mạnh.